Máy bỏ phiếu đang gây tranh cãi trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Liệu những cỗ máy hoạt động không chính xác có thể thay đổi kết quả bầu cử?

Hoạt động ra sao?

Nhiều người đang yêu cầu phải lắp hệ thống in giấy biên nhận trong máy bỏ phiếu.

Những cỗ máy này chính thức có tên gọi máy điện tử ghi nhận trực tiếp (direct recording electronic - DRE). Thay vì đánh dấu vào tờ phiếu bầu, cử tri chỉ cần chạm vào một màn hình màu xanh và máy tính ghi lại cũng như đếm số phiếu của họ. Máy bỏ phiếu điện tử "cất cánh" tại Mỹ sau cuộc bầu cử náo động năm 2000. Kết quả mang tính quyết định tại Florida đã gây tranh cãi rằng tờ phiếu được thiết kết tồi có lẽ đã gây ra việc điền hoặc đếm sai.

Được sự đầu tư của liên bang nhằm nâng cấp thiết bị, các quan chức bầu cử tại Mỹ đã đổ xô đi mua máy bỏ phiếu điện tử. Người ủng hộ nói rằng các cỗ máy này nhanh hơn, dễ hiểu hơn và chính xác hơn. Chẳng hạn, chúng ngăn mọi người đánh dấu cả hai ô hoặc chẳng đánh dấu ô nào. Khoảng 28% tổng số cử tri Mỹ sẽ sử dụng máy bỏ phiếu trong tháng 11/2004, tăng gấp đôi so với năm 2000.

Tại sao tranh cãi?

Mối lo ngại chính là máy bỏ phiếu điện tử có thể chứa mã lỗi hoặc bị can thiệp cố ý để chúng không ghi chính xác số phiếu. Chẳng hạn, máy có thể tính phiếu cho ứng cử viên Đảng Cộng hoà mặc dù cử tri bỏ phiếu cho Đảng Dân chủ. Có vô số trường hợp trong đó máy bỏ phiếu điện tử khiếm khuyết bị cáo buộc làm sai lệch kết quả bầu cử trong quá khứ. Ví dụ vào tháng 11/2003, có thông tin cho rằng một ứng cử viên Đảng Cộng hoà ở hạt Fairfax, Virginia đã thua cuộc do máy bỏ phiếu không ghi chính xác.

Ngoài ra, đa số máy không in giấy biên nhận. Do vậy, cử tri không thể kiểm tra liệu máy có ghi đúng sự lựa chọn của họ hay không. Điều này đã gây ra sự chỉ trích mạnh mẽ bởi không thể kiểm tra độc lập kết quả do máy cung cấp trong trường hợp đếm lại.

Các nhà sản xuất máy cũng bị phê bình do giữ bí mật mã nguồn của phần mềm. Điều đó có nghĩa là các chuyên gia an ninh không thể kiểm tra để phát hiện lỗ hổng. Chẳng hạn một bản báo cáo được công bố trong tháng 7/2003 đã phân tích mã nguồn phần mềm bị rò rỉ từ nhà sản xuất Diebold Election Systems ở Ohio. Kết quả cho thấy có một loạt sai sót về bảo mật. Dan Wallach, chuyên gia bảo mật tại ĐH Rice, nói: ''Mã nguồn hoàn toàn không đáng tin cậy''.

Mọi máy bỏ phiếu điện tử đều được kiểm định tại Mỹ. Tuy nhiên, các nhà phê bình nói rằng các công ty làm điều này chưa đủ và kết quả kiểm định chi tiết không được thông báo công khai. Ngoài ra, mỗi địa phương lựa chọn và vận hành hệ thống bỏ phiếu của riêng họ. Do vậy, có sự khác biệt lớn về cách kiểm tra và giám sát máy điện tử.

Nhiều người đang yêu cầu phải lắp hệ thống in giấy biên nhận trong máy bỏ phiếu. Đó sẽ là một mẩu giấy chỉ sự lựa chọn cử tri và được ghi lại trong một hòm phiếu. Tại Nevada, các quan chức hiện giờ yêu cầu máy bỏ phiếu điện tử của họ phải có một hệ thống in như vậy.

Những người khác cho rằng mọi người nên chấp nhận máy bỏ phiếu điện tử. Cần tăng cường tính công khai và sự chặt chẽ trong giám sát cũng như kiểm định máy để giành được lòng tin của công chúng. Sự thật là có lẽ rất ít sự thay đổi diễn ra trước tháng 11/2004. Một số chuyên gia cho rằng hệ thống bỏ phiếu bằng giấy luôn có nguy cơ bị can thiệp. Tuy nhiên, các nhà phê bình phản bác rằng gian lận phiếu bầu bằng giấy trên quy mô lớn là rất khó khăn. Trong khi đó, một nhóm người có thể hack (tấn công, xâm nhập) nhiều máy và gây tác động lớn hơn.

Máy bỏ phiếu điện tử được sử dụng ở một số quốc gia khác. Trong cuộc bầu cử năm nay tại Ấn Độ, trên 380 triệu người đã bỏ phiếu bằng cách sử dụng các lá phiếu đơn nhất trên máy. Phương pháp này gây ra ít tranh cãi. Tuy nhiên, trong cuộc trưng cầu dân ý hồi tháng 8 vừa qua tại Venezuela về chức tổng thống của ông Hugo Chavez, phe đối lập nghi ngờ kết quả của các máy bỏ phiếu điện tử. Mặc dầu vậy, các quan chức giám sát đã bác bỏ luận điệu đó và nói rằng có thể sử dụng các bản ghi bằng giấy của phiếu điện tử để kiểm tra kết quả.

• Minh Sơn (Tổng hợp)