Vắc-xin cúm gia cầm... không dễ!

Theo một số chuyên gia, các cuộc thử nghiệm vắc-xin H5N1 hiện đang gặp nhiều khó khăn về mặt kỹ thuật. Nguyên nhân là vắc-xin không hiệu quả và ngay cả khi hiệu quả thì cũng sẽ mất nhiều thời gian sản xuất đủ số liều cần thiết để ngăn chặn đại dịch.

Nhiều quốc gia đang chuẩn bị thử nghiệm vắc-xin cúm gia cầm.

Lo sợ virus H5N1 đột biến thành chủng dễ lây lan giữa người và người, nhiều quốc gia đã thay đổi chiến lược. Thay vì ngồi đợi chủng này xuất hiện, họ đang bào chế các loại vắc-xin chống lại chủng H5N1 hiện nay. Cho tới nay, Mỹ là nước duy nhất đã đặt hàng đủ vắc-xin mẫu để tiến hành thử nghiệm lâm sàng. Tuy nhiên, có hai vấn đề lớn liên quan tới công thức vắc-xin thử nghiệm của Mỹ.

Thành phần chủ chốt của mọi loại vắc-xin cúm chính là protein haemagglutinin của virus (hay HA). Các loại vắc-xin chống lại cúm thông thường chứa 15microgam HA. Vắc-xin mà Viện dị ứng và các bệnh truyền nhiễm quốc gia Mỹ đang tiến hành thử nghiệm lâm sàng chứa 15 hoặc 45 microgam H5 - HA của virus H5N1 ở Việt Nam. Mục đích là làm cho vắc-xin này tương tự vắc-xin cúm thông thường để dễ được Cơ quan Dược thực phẩm Mỹ chấp nhận.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã cho thấy các loại HA mà mọi người chưa bao giờ phơi nhiễm, chẳng hạn như H5, có ít hoặc thậm chí không có tác dụng miễn dịch. Tony Colegate thuộc Công ty vắc-xin Chiron tại Anh cho rằng chúng sẽ không tạo ra phản ứng miễn dịch trong cơ thể. Vì lý do này, các quốc gia đang dự định thử nghiệm vắc-xin cúm H5N1 (Nhật Bản, Canada và Australia) sẽ bổ sung thêm một loại hoá chất vào vắc-xin để thúc đẩy phản ứng miễn dịch. Hoá chất đó có thể là alum, đã được dùng trong nhiều loại vắc-xin dành cho trẻ em. Một lợi ích quan trọng nữa khi thêm chất bổ sung vào vắc-xin là lượng HA trong mỗi liều sẽ ít hơn, do vậy có thể sản xuất nhiều vắc-xin hơn.

Theo tính toán của chuyên gia cúm David Fedson trong số ra mới nhất của tạp chí Public Health Policy, nhà máy sản xuất vắc-xin cúm duy nhất tại Mỹ sẽ mất 6 tháng để sản xuất 180 triệu liều vắc-xin H5N1. Mỗi liều chứa 15 microgam H5. Do các nghiên cứu trước đây cho thấy mỗi người cần tiêm hai liều cách nhau 3 tuần thì mới có khả năng miễn dịch đối với các chủng virus lạ nên 180 triệu liều chỉ đủ cho 90 triệu người. Tất cả các nhà máy vắc-xin trên toàn thế giới chỉ có thể sản xuất vắc-xin cho 450 triệu người!

Trong năm 2001, các nhà khoa học tại Anh phát hiện: với một chất bổ sung, hai liều chứa tổng cộng 7,5microgam H5 sẽ đủ để tạo ra khả năng miễn dịch ở người. Năm 2004, các chuyên gia tại công ty GlaxoSmithKline Biologicals phát hiện hai liều chứa 1,9 microgam H5/liều cũng hiệu quả nếu dùng một chất bổ sung đặc biệt. Theo Fedson, nếu mỗi liều vắc-xin chỉ chứa 1,9 microgam HA, các nhà máy vắc-xin trên thế giới có thể sản xuất 7,2 tỷ liều, đủ cho 3,6 tỷ người.

• Minh Sơn (Theo NewScientist, Nature, AFP)