(VietNamNet) - Chiếm 50%-60% thị phần nhưng các DN xe máy Việt Nam hiện vẫn chủ yếu vay mượn kiểu dáng của các hãng nước ngoài. Thực tế, nhiều DN xe máy Việt Nam đã  gặp khốn đốn vì bị xử lý vi phạm sở hữu công nghiệp. Nhiều DN ý thức được  phải đưa ra kiểu dáng mới của riêng mình, nhưng đây là việc làm không hề đơn giản. 

Xe máy Việt Nam hiện tập trung chủ yếu vào thị trường nông thôn và những người thu nhập thấp.

Sáng 15/12, Hiệp hội Xe đạp Xe máy Việt Nam đã tổ chức Hội thảo: ''Sở hữu công nghiệp trong sản xuất lắp ráp xe gắn máy và phụ tùng'' với sự tham gia của đại diện Cục Sở hữu trí tuệ và đông đảo DN sản xuất, lắp ráp xe máy Việt Nam. 

Xe máy VN vi phạm tràn lan sở hữu công nghiệp

Theo ông Hoàng Văn Tân, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu Trí tuệ (SHTT), Bộ Khoa học Công nghệ, đến nay, Cục SHTT đã nhận được 169 đơn đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cho sản phẩm xe máy, trong đó, các DN nước ngoài chiếm 103 đơn, còn lại DN Việt Nam chỉ chiếm 66 đơn. Mặt khác, trong 69 văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đã được Cục SHTT cấp cho các sản phẩm xe máy thì chỉ có 9 công ty Việt Nam được cấp như Phú Yên, Đức Phương, Tiến Lộc, Suphat..., 60 văn bằng bảo hộ còn lại thuộc các DN nước ngoài như: Honda, Yamaha, Suzuki, SYM, Lifan, Longcin, Sanyang... Điều này đã phản ánh phần nào tình trạng yếu kém của các DN Việt Nam trong vấn đề kiểu dáng xe máy. 

Đáng buồn là tới 20% tổng số các vụ việc vi phạm quyền SHTT là thuộc về các sản phẩm xe máy, trong đó, một phần không nhỏ là xe máy Việt Nam. Đến  thời điểm hiện nay, Cục SHTT đã nhận được 55 đề nghị thẩm định của các cơ quan Quản lý thị trường, Công an, Thanh tra về các trường hợp xe máy Việt Nam vi phạm quyền sở hữu công nghiệp, kiểu dáng sản phẩm. ''Chúng tôi cũng liên tiếp nhận được đơn thư khiếu nại của các DN xe máy Nhật Bản'' - ông Tân cho biết. Hiện, những kiểu dáng phổ biến đang được DN xe máy Việt Nam vay mượn là Wave, Dream... của Honda, hay một số kiểu dáng của Yamaha, Suzuki...

Thực thi quyền SHTT là một nội dung quan trọng trong tiến trình đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam, đặc biệt, trong Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản, yêu cầu chính từ phía Nhật Bản là phải đảm bảo thực thi quyền SHTT. Chính vì vậy, việc đưa ra những sản phẩm xe máy có kiểu dáng khác biệt nhằm đảm bảo thực thi đúng các quy định SHTT là việc không sớm thì muộn các DN Việt Nam cũng phải chú ý tới.

DN Việt Nam: chúng tôi khó trăm bề

Thực tế, DN Việt Nam trong thời gian gần đây đã rất ý thức được vấn đề thực thi quyền SHTT. Ông Đặng Xuân Phong, Giám đốc Công ty Công nghệ mới cho biết: ''Những DN xe máy Việt Nam chúng tôi nhận thức rất rõ, Việt Nam không có con đường nào khác là hội nhập và các DN cũng không có con đường nào khác là phải đoạn tuyệt ngay với những kiểu dáng xe nhái như Wave, Dream''. Tuy nhiên, hai khó khăn lớn mà họ phải đối mặt là khả năng tài chính hạn hẹp và sự chồng chéo của các cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ. 

Bà Trần Phương Thảo, Giám đốc Công ty Xe máy FMC cho biết, để triển khai một chiếc xe với kiểu dáng hoàn toàn mới,  DN của bà tiêu tốn tới 1 triệu USD và cũng phải mất tới 2 năm mới ra mắt được sản phẩm mới. Ngoài ra, chi phí marketing và ra mắt thị trường cũng không phải là nhỏ. Tuy nhiên, nếu so sánh với những chi phí mà DN sẽ mất khi bị xử phạt vi phạm SHTT và bị đình trệ sản xuất kinh doanh thì không bằng. Chính FMC đã rút ra được bài học này khi  200.000 sản phẩm xe và 200.000 phụ tùng bị tồn đọng do vi phạm SHTT. 

Ông Phạm Gia Đức, Phó Giám đốc Công ty Xe máy Điện máy Phương Đông thì phát biểu: ''So với các liên doanh, các DN xe máy Việt Nam đều rất nhỏ bé, để lập ra một phòng nghiên cứu kiểu dáng, hay đưa ra một kiểu dáng mới là việc ngoài sức của chúng tôi''. 

Khó khăn thứ hai, không thể không kể đến là tình trạng phân cấp thiếu rõ ràng giữa các cơ quan thực thi quyền SHTT. Hiện nay có tới 6 tổ chức Nhà nước liên quan đến thực thi vấn đề này là Công an, Hải quan, Quản lý thị trường, Cục SHTT, Tòa án và Thanh tra liên ngành.

Quy trình xử lý các vi phạm về SHTT cũng là một hành trình dài... dằng dặc. Ông Đặng Xuân Phong, Giám đốc Công ty Công nghệ mới đã miêu tả lại hành trình này: ''Bắt đầu từ lực lượng công an hay quản lý thị trường kiểm tra, lập biên bản, kết luận có dấu hiệu vi phạm không, sau đó sẽ gửi công văn về Cục SHTT. Cục SHTT sẽ giám định trên cơ sở các bức ảnh gửi về, sau đó chuyển hồ sơ sang công an, công an lại chuyển về Bộ Khoa học Công nghệ. Lúc đó, Bộ lại lập đoàn xuống lập biên bản kiểm tra, rồi biên bản giữ hàng và cuối cùng mới là văn bản công bố quyết định vi phạm SHTT. Số tiền phạt thực chất chỉ 10-12 triệu đồng, tuy nhiên, về mặt thời gian phải kéo dài tới 3,4 tháng làm DN khốn đốn''. 

Liên kết: Lời giải hay nhưng không dễ

Cũng trong cuộc họp này, một lời giải đã được hé ra là các DN xe máy Việt Nam liên kết lại để cùng đầu tư nghiên cứu, tạo ra một kiểu dáng xe máy, một thương hiệu mới. Tuy nhiên, lời giải này ngay lập tức đã cho thấy tính chất bất khả thi. 

Ông Lê Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xe đạp Xe máy VN cho biết: ''Vấn đề liên kết để đưa ra thương hiệu chung là rất khó vì khả năng liên kết của các DN Việt Nam rất kém, họ đều muốn tự mình làm kiểu dáng riêng. Hiệp hội chỉ là tổ chức đứng ra giúp DN cùng đưa ra tiếng nói chung, còn nếu liên kết tức là nói đến vấn đề tiền, mà các DN không đóng góp thì cũng chịu''.  

Ông Tuấn cũng nhận xét, khả năng phát triển của mặt hàng xe máy trong vòng 5 năm tới vẫn bình thường nhưng đòi hỏi những sản phẩm có chất lượng, thương hiệu, uy tín, còn như cách làm chụp giật sẽ không thể tồn tại.

Nhiều DN Sản xuất, lắp ráp Xe máy VN đã đưa ra đề nghị có một thời gian ''bảo hộ nhất định'' đối với ngành xe máy trong nước, tuy nhiên, ý kiến này ngay lập tức đã bị ông Hoàng Văn Tân, Phó Cục trưởng Cục SHTT phản bác. Ông Tân cho biết: ''Không thể nói đến chuyện bảo hộ khi SHTT đang là một vấn đề nóng hơn bao giờ hết trên bàn đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam như hiện nay''. 

• Phương Thanh