Thông tin trên được đưa ra tại Hội nghị sơ kết việc thực hiện Nghị quyết 13 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, diễn ra hôm nay (3/9), tại TP.HCM.
Theo Ban Kinh tế Trung ương, đến nay, đã có 17 tỉnh, thành phố giao đất không thu tiền và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hợp tác xã (HTX) nông nghiệp để xây dựng cơ sở hạ tầng; 12 địa phương miễn, giảm tiền thuê đất cho các HTX phi nông nghiệp; 8 địa phương có chính sách ưu đãi khi HTX thuê đất trong cụm, KCN. Một số tỉnh như Thái Bình. Hưng Yên, Bắc Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Tuyên Quang cho HTX nhận thầu quỹ đất công của xã để đầu tư sản xuất, kinh doanh; hỗ trợ kinh phí đo đạc lại đất đai, quy hoạch sản xuất, bố trí lại hạ tầng kỹ thuật gắn với việc "dồn điền, đổi thửa"; 18 tỉnh, thành có chủ trương thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX;12 tỉnh, thành phố chủ trương xây dựng Quỹ bảo lãnh tín dụng cho HTX.
Tuy nhiên, việc triển khai nghiên cứu, quán triệt Nghị quyết chỉ mới dừng ở các cán bộ, đảng viên, quản lý HTX, chưa mở rộng đến đông đảo nông dân, xã viên HTX, các DN vừa và nhỏ, các chủ trang trại. Một bộ phận cán bộ chưa thật vững tin vào mô hình HTX kiểu mới, chưa phân biệt rõ sự khác nhau giữa mô hình HTX kiểu mới với HTX kiểu cũ, chưa phân biệt giữa HTX kiểu mới với mô hình công ty cổ phần. Một bộ phận nhân dân còn hoài nghi về mô hình HTX kiểu mới. Nhiều HTX sau chuyển đổi rất lúng túng trong việc đổi mới nội dung hoạt động, làm cho nông dân, xã viên kém tin tưởng.
Chuyển biến ban đầu
Mặc dù mới thực hiện Nghị quyết 13 trong hơn một năm, các HTX tiếp tục phát triển với nhiều hình thức đa dạng, quy mô, cấp độ khác nhau, phát triển cả về số lượng và ngành nghề kinh doanh. Ðến nay, cả nước có khoảng 300.000 tổ hợp tác (trong đó có 91.000 tổ hợp tác nông nghiệp, 151.000 tổ tín chấp vay vốn ở nông thôn) tăng 25%; riêng 21 tỉnh, thành ở Nam Bộ tăng 51% so với năm trước.
Việc chuyển đổi và thành lập HTX kiểu mới, giải thể HTX yếu kém tồn tại hình thức được thực hiện tại 3.000 HTX cũ. Đã giải thể 858 HTX, phần lớn là các HTX nông nghiệp theo mô hình cũ, yếu kém, tồn tại hình thức; thành lập mới 935 HTX, tăng 11,4% so với năm 2001, trong đó có 350 HTX nông nghiệp, 600 HTX phi nông nghiệp. Năm 2002, tốc độ tăng trưởng bình quân của khu vực HTX trong cả nước khoảng 12%, có nơi đạt khá cao như Hải Phòng 24-28%; Ðồng Tháp 19%... Hầu hết HTX phi nông nghiệp có mức lãi cổ tức hơn 1,5% tháng.
Bên cạnh đó, đã xuất hiện nhiều HTX phát triển theo hình thức liên doanh, liên kết. Đó là sự hợp tác giữa các HTX với nhau và giữa HTX với các thành phần kinh tế khác, nhất là với DNNN. An Giang có 4 DN ký hợp đồng tiêu thụ lúa chất lượng cao với 178 tổ hợp tác và 54 HTX; ở nhiều tỉnh như Bắc Ninh, Hà Nam, Ninh Bình, các công ty lương thực và công ty giống cây trồng ký hợp đồng tiêu thụ giống lúa lai với HTX. Điều đặc biệt là đã xuất hiện những điển hình mới trong khu vực KTTT. Tuy Luật Hợp tác xã mới đang trong giai đoạn bổ sung, sửa đổi, nhưng trên thực tế, đã xuất hiện những HTX điển hình có cả thể nhân và pháp nhân tham gia.
Những nhân tố mới xuất hiện nêu trên tuy chưa nhiều, nhưng đã gợi mở thêm về bước đi, cách làm để nâng cao dần hiệu quả sản xuất, kinh doanh của HTX. Theo phân loại của các địa phương, năm 2002 cả nước có 44% số HTX đạt loại khá, 45% trung bình, 11% yếu kém, tương ứng với con số này của năm 2000 là 32%, 46% và 22%.
3 giải pháp
Để khắc phục những tồn tại trên, Bộ NN-PTNT kiến nghị Chính phủ cho phép thực hiện 3 giải pháp cơ bản: phân công cụ thể cho các bộ, ngành trong việc thể chế hóa chủ trương chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực KTTT; tăng cường phối hợp thực hiện Nghị quyết TW 5 và làm rõ trách nhiệm của từng đơn vị trong quá trình triển khai và hỗ trợ công tác đào tạo cán bộ quản lý HTX, để đến 2005, có 100% HTX tổ chức sản xuất, đáp ứng nhu cầu dịch vụ đầu vào cho kinh tế hộ.
Hiện nay, phần lớn các HTX, nhất là HTX nông nghiệp, vẫn chưa được hưởng một số chính sách như: cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; kinh doanh đối với HTX phi nông nghiệp. Các HTX đều thiếu vốn, nhưng rất khó vay được từ các nguồn vốn ưu đãi; trong khi hơn 40 tỉnh, thành phố chưa xây dựng được Quỹ bảo lãnh tín dụng. Khoảng 50% số HTX nông nghiệp chưa giải quyết xong tài sản, nợ tồn đọng cũ. Việc ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp theo tinh thần QĐ 80 chưa thực hiện được rộng rãi, chưa có chế tài để ràng buộc nghĩa vụ và trách nhiệm các bên tham gia, nhất là đối với hộ nông dân. Ðó là những vướng mắc nổi lên trong thực tế, cần khẩn trương tháo gỡ song song với việc Quốc hội sẽ sửa đổi, bổ sung một số điều Luật HTX vào cuối năm nay.
Trước mắt, các địa phương, các ngành sớm giải thể và tổ chức lại những HTX tồn tại hình thức; rà soát, xử lý xong nợ cũ của HTX nông nghiệp trong năm 2003; tạo thuận lợi cho HTX được vay các nguồn vốn, trong đó có nguồn vốn ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh; tập trung đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý HTX; có chính sách khuyến khích việc chuyển giao khoa học, công nghệ vào sản xuất...; tạo điều kiện thuận lợi trong việc tiêu thụ sản phẩm.
