Nghệ sĩ Joris Ivens

Joris Ivens (Hà Lan - 1898-1989) là một nghệ sĩ điện ảnh lớn của thế giới trong thế kỷ 20, chuyên về thể loại phim phóng sự - tài liệu. Ông từng đến Việt Nam trong những năm chiến tranh ác liệt và thực hiện nhiều bộ phim nổi tiếng. Chúng tôi xin giới thiệu vài nét về con người và sự nghiệp của Joris Ivens - thông qua tư liệu chính là quyển Dictionnaire des cinéastes do Georges Sadoul người Pháp biên soạn, NXB. Édition du Seuil tái bản có bổ sung tại Paris năm 1990, cùng với một số tư liệu khác.

Từ năm 1965 đến năm 1969, Joris Ivens đã sang miền Bắc Việt Nam, lần lượt quay nhiều bộ phim phóng sự, tài liệu ngay trong thời kỳ miền Bắc đang chiến đấu quyết liệt và gian khổ chống lại quân đội Mỹ xâm lược bắn phá. Đó là phim Bầu trời của mặt đất (Le Ciel de la Terre - 1965), Vĩ tuyến 17 (17^e Parallèle - quay tại miền giới tuyến khói lửa Vĩnh Linh trong năm 1967). Nhân dân cầm súng (Le Peuple et ses fusils quay trong hai năm 1968 và 1969). Bộ phim đáng chú ý nhất của Joris Ivens thực hiện tại Việt Nam là phim Đàm thoại với Chủ tịch Hồ Chí Minh, tự tiếng Pháp là Recontre avec Ie Président Hồ Chí Minh, phổ biến năm 1969, chính là bộ phim ghi lại nhiều hình ảnh và những lời phát biểu, trao đổi của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi tiếp Joris Ivens vào năm 1968 tại Hà Nội. Có thể nói rằng đó là một trong những bộ phim cuối cùng của điện ảnh nước ngoài đã có dịp thu hình và ghi âm những lời nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Joris Ivens sinh ngày 18-11-1898 tại Nimègue (Hà Lan), mất ngày 28-6-1989 tại Paris (Pháp). Vào năm 1911, Joris Ivens lúc đó mới 13 tuổi đã quay bộ phim đầu tay Mũi tên bạc. Khi trưởng thành, Joris Ivens quanh năm suốt tháng đi vòng quanh trái đất để lần lượt quay những bộ phim phóng sự nóng hổi, bênh vực cho những cuộc chiến đấu chống chủ nghĩa đế quốc, thực dân, phát xít... Joris Ivens đã thực hiện bộ phim phóng sự đặc sắc Komsomol (Đoàn thanh niên Cộng sản, còn có tựa tiếng Pháp dịch sang tiếng Việt là Bài ca của những anh hùng) quay tại Liên Xô năm 1932, Dimitrov quay tại Liên Xô năm 1935, Đất nước Tây Ban Nha (1937) lên án phát xít Franco... Trong thời Chiến tranh thế giới thứ nhì (1939 - 1945), Joris Ivens đã cùng với nhà điện ảnh Mỹ Lewis Mileston sang Liên Xô quay bộ phim Mặt trận Nga của chúng ta (1941). Joris Ivens đã thực hiện khá nhiều bộ phim phóng sự ở Pháp, trong đó có phim Sông Seine gặp gỡ Paris (1958) đoạt được giải thưởng tại Liên hoan phim quốc tế Cannes về thể loại phim tài liệu. Trước đó, bộ phim Chúng ta vì hòa bình do Joris Ivens thực hiện năm 1952 đoạt giải thưởng tại Liên hoan phim quốc tế tổ chức ở Tiệp Khắc, phim này còn đoạt thêm giải thưởng của Hội đồng Hòa bình thế giới trao cho phim và đạo diễn xuất sắc nhất.

Vào năm 1958, Joris Ivens sang Trung Quốc, được mời giảng dạy tại Học viện Điện ảnh Bắc Kinh. Một năm sau này Cuba được giải phóng, Chủ tịch Fidel Castro đã mời Joris Ivens sang giảng dạy tại Học viện Điện ảnh Cuba. Ở đây ông quay bộ phim Vũ khí của quần chúng và đặc biệt bộ phim thú vị Thư gởi Charlie Chaplin trong cùng một năm 1961.

Ngoài những quốc gia nói trên, Joris Ivens còn quay nhiều phim phóng sự tại Bỉ, Canada, Mỹ, Nhật Bản, Ba Lan, Đông Đức, Tây Đức, Italia, Mali, Chile, Indonesia... Hai mươi năm sau khi đoạt giải thưởng quốc tế Hòa Bình Lenin năm 1968 nhờ bộ phim Vĩ tuyến 17 gây tiếng vang lừng lẫy ở nhiều nước Âu - Mỹ, đạo diễn Joris Ivens cũng thành công khi quay ở Trung Quốc bộ phim Một câu chuyện về gió vào năm 1988. Đây là phim ký sự, trong đó chính đạo diễn Joris Ivens với mái tóc bạc phơ của tuổi 91 đã xuất hiện trong phim một lần cuối cùng trước khi ông từ trần vào năm 1989.

(Theo Kiến Thức Ngày Nay)