(VietnamNet) - Dân máu mê sưu tầm la bàn không nhiều, nhưng những ai đã trót mê la bàn thì họ giống như mạt sắt bị man châm hút vậy. Họ có thể nói hàng giờ liền về sự khác biệt giữa la bàn xác định phương vị của các thầy địa lý và la bàn xác định toạ độ của các vị tướng cầm quân, lính trinh sát, các nhà địa chất mỏ vv...Ông Phan Thành Nhân, một tay sưu tầm có hạng ở Hà Nội đã chốt lại: " Nó không chỉ là vật dụng có tính trắc đạc, nó cho chúng ta biết chính xác vị trí của mình trên thế giới và trong vụ trụ. Chơi la bàn là đã trả lời một phần những câu hỏi: Ta là ai? ta đang ở đâu trong vũ trụ này..."
Vật bất lý thân của thầy phong thuỷ
 |
| La bàn bát quái. |
Không đụng chạm tới cách hành nghề cũng như quan điểm của các thầy phong thuỷ, ở đây chỉ muốn nói tới vai trò tối quan trọng của chiếc la bàn trong việc xác định phương vị để tìm thế đất làm nhà ở, tìm mạch nước để lập cư hay nơi táng mộ với kỳ vọng phát lộc, phát tài. Chiếc la bàn cổ của người Trung Quốc hay người Việt vì sản xuất rất ít nên thường được làm bằng những vật liệu rất quý hiếm và được chế tác rất tinh xảo (mỹ thuật); rất chính xác (kỹ thuật ở trình độ rất cao). Đặc điểm dễ nhận thấy là kim la bàn thanh mảnh, đầu mũi kim nhỏ xíu để giúp người xử dụng xác định phương vị chính xác nhất. Vỏ la bàn được làm bằng xương, sừng hoặc ngà. Trên mặt la bàn có chạm khắc tám quẻ chính của bát quái: Càn, Khôn, Khảm, Cấn, Chấn, Tốn, Ly, Đoài ( các quẻ này chính là tám phương vị chính).
Đôi khi người ta còn khắc thêm 12 con giáp để tiện cho các thầy phong thuỷ tính toán trong những trường hợp cụ thể. Ông Phan Thành Nhân nhà sưu tầm cổ vật, Chủ tịch hội sưu tầm gốm cổ vật Thăng Long, có một chiếc la bàn cổ vỏ được chế tác bằng ngà voi, trên mặt la bàn có đủ bát quái càn khôn. Ông Nhân nhận xét: "Sưu tầm la bàn vốn không khó nhưng tìm được những chiếc la bàn đắc ý là điều không dễ! Trong bộ sưu tập của tôi có hai chiếc la bàn được gọi là rất “đắc ý” Chiếc la bàn quân sự - vật dụng tùy thân của một vị tướng Quân đội nhân dân Việt Nam vào sinh ra tử trong nhiều trận đánh lớn. Chiếc thứ hai là la bàn cổ Trung Hoa của một thầy phong thuỷ Tàu thế kỷ 19".
Bị vợ cấm vận vì mê...la bàn!
 |
| Chiếc la bàn của Nga. |
Năm 1982, ông Hoàng Thanh Vinh, một cán bộ địa chất ở Hà Nội, được cử vào Nam công tác. Trước khi đi vợ ông đưa tiền để ông mua về một chiếc xe đạp. Thời ấy còn bao cấp, tem phiếu nên cuộc sống rất khó khăn, trong nhà có được chiếc xe đạp loại tốt đã là quý lắm rồi. Khi ông mò đến chợ Dân Sinh thì bắt gặp một chiếc la bàn cổ rất đẹp. Mặc dù nhớ lời vọ dặn nhưng ông Vinh đã đánh nước liều: dồn tiền mua xe đạp để mua chiếc la bàn về chơi cho đã cơn thèm. Đận ấy, ông bị vợ cấm vận hơn một tháng trời, ông thanh minh mãi bà mới tha cho ông cái tội liều...bất tuân lệnh vợ!
Cái thú săn tìm la bàn của ông Vinh bắt đầu ngay từ khi ông tốt nghiệp đại học khoa Mỏ địa chất ở Nga năm 1965. Gia tài về nước của ông lúc đó chỉ có sách kỹ thuật và một chiếc la bàn series 1965. Chiếc la bàn ấy đã theo ông khắp các vỉa than vùng Đông Bắc và sản phẩm là các công trình nghiên cứu khoa học cứ nối nhau ra đời. Gắn bó với chiếc la bàn từ bấy đến giờ, ông Vinh thạo thuộc hết các loại la bàn cả của ta lẫn của tây. Trong số những chiếc la bàn mà ông sưu tập được có chiếc rất tầm thường: vỏ làm bằng sắt tây, kim to như que đóm giá khi mua chỉ vài chục ngàn đồng. Nhưng cũng có những chiếc la bàn nắp trượt rất đẹp, hoặc những chiếc la bàn loại mới có vỏ bằng nhôm, bằng platstic; loại la bàn có 2 kim: một kim chỉ phương vị; một kim chỉ độ nghiêng của sườn núi...
 |
| Chiếc la bàn đeo tay (Trinh sát) |
Chuyện của ông Chiến ( một tay sưu tầm la bàn có hạng ở phố Hàng Ngang - Hà Nội) lại gắn chiếc la bàn với kỷ niệm trinh sát của một thời máu lửa. Ông kể: " Năm 1968, tôi là trinh sát của chiến trường Bình - Trị - Thiên khói lửa. Trong một chuyến đi trinh sát chúng tôi bị lộ. Cả đội hy sinh gần hết, người đội trưởng đội trinh sát trước khi tắt thở đã trao lại cho tôi chiếc la bàn quân sự đeo tay như chiếc đồng hồ. Tôi có nhiều chiếc la bàn được trả giá rất cao nhưng chiếc la bàn quân sự của người đội trưởng đội trinh sát ấy mới là chiếc quý giá nhất. Cái quý nhất không phải bao giờ cũng là cái hiếm nhất, đắt nhất..."
Tìm la bàn ở đâu?
 |
| la bàn cổ của Mỹ. |
Tại các chợ Hòa bình (Hà Nội) và chợ Dân sinh(TP. HCM), người chơi có thể tìm được những chiếc la bàn khá độc đáo với nhiều chất liệu và những mốc thời gian rất khác nhau. Nói như anh Đinh Văn Hoàng, chủ một hàng kim khí tại chợ tại chợ Hòa bình thì: "Săn la bàn cổ thì khó chứ la bàn đời mới chỉ cần để ý một chút là tìm được. Giá của la bàn cũng rất khác nhau, rẻ thì vài chục ngàn mà đắt vài trăm ngàn cũng có. Cá biệt có những chiếc “kiểu độc”, cả chợ chỉ có một chiếc mà cũng vài năm mới gặp, người bán dám hét đến tiền triệu".
Hoàng cho biết thêm: "Trước đây, người sưu tầm và giới chuyên nghiệp thường tìm đến la bàn quân dụng của Mỹ, lý do thật đơn giản, la bàn Mỹ bắt mắt về kiểu dáng, nhỏ gọn lại sử dụng được trong mọi điều kiện thời tiết. Nhưng mười năm trở lại đây, khi Liên Xô tan rã, giới sưu tầm lại đổ xô đi lùng la bàn quân dụng Made in USSR. Có điều dân sành điệu chỉ chú ý nhiều đến những la bàn nắp có đắp nổi phù hiệu của từng binh chủng hải, lục, không quân. Với những loại này, người chơi phải đặt trước kha khá tiền và nhiều khi cũng phải chờ cả năm mới kiếm được".
VietNamNet xin giới thiệu chùm ảnh về những chiếc la bàn độc đáo của dân sưu tầm Hà Nội:
| 
