(VietNamNet) - "Phát hành trái phiếu ra quốc tế không phải là nợ, vì thế oai hơn đi vay. Các doanh nghiệp chứng khoán nghe tin này rất khoái!" Ông Bùi Việt - Giám đốc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đông Á tỏ ra lạc quan. Còn chuyên gia tài chính Huỳnh Thế Du lại thận trọng cảnh báo về gánh nặng nợ nần cho những thế hệ sau. 

>> Trái phiếu Việt Nam bán hết veo tại New York

Sau một thời gian chuẩn bị, ngay khi phát hành trên thị trường chứng khoán phố Wall (New York), toàn bộ trái phiếu của Việt Nam đã bán hết veo.  Phải chăng đây là một kết quả ngoạn mục và thần kỳ? Rất nhiều tờ báo trên thế giới đã đưa tin hoặc bình luận về sự kiện này.

VietNamNet đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Việt, Giám đốc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đông Á và chuyên gia tài chính Huỳnh Thế Du, để có cái nhìn xác đáng hơn về sự kiện đó. 

Ở VN, bỏ chục tỷ đồng mua trái phiếu là oai vệ vô cùng!

- Trái phiếu phát hành ra quốc tế đắt hàng. Dường như tương phản với trái phiếu phát hành trong nước, một số người không mặn mà lắm, mua xong rồi mang ra hiệu cầm đồ bán rẻ…? 

UBND TP.HCM tham gia mua trái phiếu chính phủ. Ảnh: Nguyên Phạm

- Đó là các bạn đang nói đến công trái. Công trái là nghĩa vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc chứ không phải là một công cụ tài chính sinh ra để mua bán. Đúng là Nhà nước có cho định mức cho các Tổng công ty, các ban ngành, doanh nghiệp phải mua bao nhiêu đấy. Công trái hiện nay bán ra chỉ được 0,9 - 0,95 trên mệnh giá.

Còn trái phiếu là khác, chẳng có ép ai cả màphát hành thông qua   hình thức đấu giá. 

- Nhưng thực tế đấu giá trái phiếu Chính phủ thì chủ yếu là các ngân hàng gánh mua và nhiều phiên không thành công. Ngay trái phiếu mua bán trên thị trường chứng khoán cũng rất ảm đạm "chợ chiều"? 

- Đúng thật! Nước mình nghèo, còn những nước giàu giao dịch trái phiếu rất sôi động lắm. Những tổ chức, công ty có tiền cũng mua trái phiếu. Ở nước mình doanh nghiệp nào bỏ chục tỷ đồng mua trái phiếu, oai vệ vô cùng! Hiện nay chủ yếu vẫn là các tổ chức tài chính mua trái phiếu, trong đó có ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, công ty tài chính… 

- Với điều kiện thuận lợi như thế này, theo ông, sắp tới Việt Nam có nên phát hành tiếp trái phiếu ra thị trường quốc tế nữa không? 

- Nên quá chứ! Tôi nghĩ đây tín hiệu tốt để sau này phát hành. Tất cả các nước muốn phát triển đều phát hành trái phiếu ra quốc tế, oai hơn là ông đi vay. Chỉ sợ không phát hành được hoặc phát hành chẳng ai thèm mua! Còn phát hành được, đó là điều luôn luôn tốt! 

Tất cả các nước phát triển đều phát hành trái phiếu ở nhiều thị trường khác nhau. Các nước đang phát triển ví dụ khối Đông Âu, Đông Nam Á, nhiều nước cũng đang muốn làm điều đó. 

Trái phiếu đắt hàng - thứ hạng VN được nâng cao!

- Theo ông, nguyên nhân nào khiến trái phiếu của Việt Nam được chào đón nồng nhiệt như vậy tại sàn giao dịch New York? 

Ông Bùi Việt: Nghe tin này, doanh nghiệp trong ngành chứng khoán nghe thấy rất khoái!

- Gần đây thông tin trên kênh tài chính Blooberg của Mỹ cho thấy định mức tín nhiệm của Việt Nam được nâng lên. Tập đoàn Standard & Poor (S&P) nâng tín nhiệm của mình từ BB - lên BB (cao hơn nữa là BB+). Còn tập đoàn rất to là Moody cũng nâng lên mức Ba3. 

- Những đánh giá đó nói lên ý nghĩa gì thưa ông? 

- Đánh giá nói lên độ an toàn về kinh tế khi đầu tư vào quốc gia đó. Khi đầu tư nước ngoài vào đâu đó thì người ta lấy độ an toàn của quốc gia đó làm chuẩn. Ví dụ họ được đánh giá là BB thì lãi suất họ phải tính 7-8%. Nếu cho một doanh nghiệp cụ thể trong quốc gia đó vay tiền, họ lấy nền tảng (base) là định mức tín nhiệm của quốc gia cộng thêm một số điểm cơ bản cho từng dự án, từng loại trái phiếu, cổ phiếu cụ thể. 

Nói nôm na, quan trọng nhất là định mức tín nhiệm của Việt Nam đã được tăng lên một cách cụ thể. Nhiều người đã khen "miệng" như thế thế rồi, nhưng đánh giá theo cách bài bản thì tức là Việt Nam đã được nâng hạng. 

- Nhưng họ nâng hạng của Việt Nam lên dựa trên cơ sở nào? 

- Việc họ nâng hạng VN lên có thể dựa vào nhiều yếu tố. Thứ nhất, cơ cấu kinh tế của mình đang dịch chuyển theo hướng kinh tế thị trường định hướng XHCN một cách ổn định. Thứ hai là công cuộc đổi mới kinh tế tiến triển sáng sủa. Cụ thể, họ đánh giá Việt Nam tăng trưởng cao ổn định thứ hai ở châu Á (sau Trung Quốc). Ngoài ra gần đây, mấy vụ khủng bố ở Indonesia, Philippines dẫn đến mức độ rủi ro đầu tư cao hơn. Cho nên trái phiếu của họ tuy phát hành trước nhưng không được hấp dẫn như mình. 

Một số nguyên nhân như thế thì (trái phiếu) bán chạy là đương nhiên! 

- Ông bình luận gì về thành công này? 

- Quan điểm của tôi, việc phát hành đấy là tốt! Có lợi cho Nhà nước, cho doanh nghiệp. Nói chung doanh nghiệp trong ngành chứng khoán nghe thấy rất khoái! Cái này cũng là tiền lệ mở đường cho phát hành chứng khoán ra thị trường quốc tế, niêm yết trên thị trường quốc tế. Trái phiếu có điểm hay là vừa phát hành ở New York, vừa niêm yết ở Singapore. 

Nắm giữ trái phiếu Chính phủ VN được lợi gì?

- Nhiều người đăng ký mua trái phiếu vì nghĩ có hời và thanh khoản cao. Ông đánh giá như thế nào về lãi suất và lợi ích mang lại từ việc nắm giữ trái phiếu của Việt Nam? 

- Thứ nhất, trái phiếu kho bạc Mỹ là chuẩn mực dành cho cả thế giới. Giống như lãi suất luôn dựa trên nền nào đó, sau đó cộng thêm điểm. Ví như trong nước mình cho nhau vay tiền dựa trên lãi suất liên ngân hàng, cộng với 1%. Ở Mỹ và các nước kinh tế thị trường họ không dùng kiểu này mà dùng trái phiếu kho bạc Mỹ loại 10 năm (loại ngắn nhất trong dài hạn). 

Hiện nay, lãi suất trái phiếu kho bạc Mỹ (cùng thời hạn 10 năm với trái phiếu Việt Nam phát hành) chỉ có 4,561%. Nhưng trái phiếu Việt Nam là 7,125%, người nào nắm giữ được hưởng lãi suất cao hơn nhiều. Lãi suất mình cao hơn vì trái phiếu kho bạc nhà nước Mỹ, rủi ro về kinh tế về mặt lý thuyết xét bằng 0. Nó được xếp hạng AAA. Độ rủi ro (trái phiếu) của Việt Nam không phải bằng 0, chỉ là BB. Độ rủi ro cao hơn thì lãi suất phải cao hơn!

- Ông có thông tin nhà đầu tư nào đặt hàng lớn để mua trái phiếu của Việt Nam? 

- Tôi không biết thông tin ấy! Ở Việt Nam mới quan tâm đến điều đó. Ở Mỹ người ta không quan tâm vì có thể mua bằng tiền người khác. Tức là anh đứng ra quản lý danh mục đầu tư, là một công ty chứng khoán. Như công ty tôi, mua cổ phiếu trái phiếu có phải bằng tiền của tôi đâu! 

Phát hành trái phiếu quốc tế khác với vay nợ

- Phát hành trái phiếu quốc tế thực chất là vay nợ nước ngoài. Theo ông, khi trái phiếu được phát hành và giao dịch trên thị trường, có khả năng tạo áp lực về ngoại tệ hay bất lợi gì cho Việt Nam không? 

- Trái phiếu khác với vay nợ. Trái phiếu đưa lên giao dịch thì luân chuyển trong thị trường. Ông nào bỏ tiền ra mua trái phiếu ngày hôm nay, ngày mai cần tiền thì bán đi. Chứ không phải cho vay. Cho vay thì làm sao sang nợ được? Còn đây mua trái phiếu, ngày mai nếu anh bí tiền thì bán đi, có người mua ngay lập tức. Bởi vì người đó đang có nhu cầu đầu tư mà thấy lãi suất (trái phiếu) này hấp dẫn hơn lãi suất trái phiếu kho bạc Mỹ. Hoặc giả ngày mai có người bảo tôi phải đa dạng hoá danh mục đầu tư, mua trái phiếu vào...

Trái phiếu không phải là nợ mà là công cụ nợ, có thể mua bán, sang nhượng. Tính thanh khoản khi niêm yết cao hơn hẳn việc vay nợ. 

- Nhưng có liệu có động thái nào làm ảnh hưởng đến động cơ người nắm giữa trái phiếu khiến họ bán ra ồ ạt? 

- Cái sợ đó là dành cho cổ phiếu. Chứ còn trái phiếu chẳng có gì  phải sợ. Sau này bán thế nào, "anh" không cần biết. Chỉ biết hàng năm "đến hẹn lại lên" anh trả từng đó tiền "coupon" (lãi suất). Nếu như trái phiếu giảm giá thì sẽ làm khó khăn cho "anh" trong phát hành đợt tới chứ không làm ảnh hưởng đến hoạt động tài chính của "anh". 

- Thưa ông, việc Việt Nam phát hành trái phiếu có ảnh hưởng đến ngưỡng an toàn của các khoản vay nợ nước ngoài? 

- Theo tôi thì không ảnh hưởng. Thứ nhất là giá trị trái phiếu phát hành quá bé. Mình vay hàng tỷ đôla, trái phiếu chỉ có mấy trăm triệu. Thứ hai, mình vay nợ để phục vụ kinh tế nói chung, còn trường hợp này là phát hành trái phiếu phục vụ cho những dự án cụ thể có thu nhập bằng đôla. Tôi nghĩ là an toàn không có ảnh hưởng gì cả! 

• Văn Tiến 
  thực hiện

Trái phiếu VN đắt hàng: Chẳng có gì bất ngờ! Đây là điều đương nhiên, chẳng có gì là bất ngờ cả. Chúng ta biết rằng, ở các thị trường chứng khoán như New York, London,… hiếm khi có chuyện tâm lý bầy đàn xảy ra, nhất là đối với trái phiếu. Chuyên gia Huỳnh Thế Du nhận định. Việc quyết định mua ở mức giá nào được các nhà đầu tư, các nhà phân tích chuyên nghiệp tiến hành phân tích rất tỷ mỉ. Sức khoẻ của nền kinh tế tốt thì lãi suất thấp. Ngược lại, nền kinh tế có vấn đề thì phải chịu lãi suất cao hơn. Của nào tiền ấy, rủi ro cao lãi suất phải cao dường như là quy luật bất biến ở các thị trường này. "Tránh để lại gánh nặng nợ nần cho thế hệ mai sau" Mặc dù có nhận định: "Số nợ hiện nay của Việt Nam so với các nước khác chưa thuộc loại cao và chưa tới giới hạn nguy hiểm", song theo cảnh báo của Chính phủ, số nợ đó "đang tăng lên nhanh chóng và sẽ có nguy cơ đe doạ tính bền vững của sự phát triển trong tương lai, nhất là khi vốn vay chưa được sử dụng có hiệu quả". Lãi suất trái phiếu của Việt Nam thấp hơn lãi suất trái phiếu của một số nước là do nền kinh tế Việt nam được dự báo, trong thời gian tới, vẫn duy trì được sự ổn định và có tốc độ tăng trưởng cao như những năm qua. Ngoài yếu tố này, chẳng còn sự thần kỳ nào khác cả. Đây là một tín hiệu tích cực, giúp các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm hơn khi đầu tư vào Việt Nam. Có thể sau sự kiện này, việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI) cũng như gián tiếp (FPI) sẽ gia tăng, thúc đẩy hơn nữa kinh tế Việt nam tăng trưởng. Việc trái phiếu bán chạy trên thị trường quốc tế cũng là điều kiện để Việt Nam có thể huy động thêm nguồn vốn, tăng cường đầu tư, thúc đẩy cỗ máy tăng trưởng, khi mà nguồn vốn trong nước đang đi dần đến điểm bão hoà, khó huy động hơn. Đó là những mặt tích cực của việc phát hành trái phiếu quốc tế. Tuy nhiên, nếu không có những giải pháp hợp lý. Những vấn đề bất lợi sẽ nổi lên, đôi khi triệt tiêu hẳn những tác động tích cực, thậm chính còn làm cho tình huống trở nên tồi tệ hơn. Ta biết rằng, huy động trái phiếu có nghĩa là chính phủ đi vay ở nước ngoài. Đã đi vay thì phải trả mà còn phải trả với lãi suất cao. Một khoản đi vay chỉ có thể trả được khi suất sinh lợi mà nó làm ra tối thiểu phải bằng lãi suất đi vay. Con số cụ thể ở đây là 7,13%. Vấn đề đặt ra đầu tiên đối với khoản vay này là phải sử dụng một cách hiệu quả. Có nghĩa là, việc sử dụng khoản vốn này không được rơi vào vết xe đổ của các khoản vốn vay ODA khi đi vay chỉ lãi suất tượng trưng một vài phần trăm năm, nhưng ta phải chịu những ràng buộc để lãi suất thực phải trả cao hơn gấp nhiều lần. Hoặc rơi tình trạng đầu tư lãng phí ngân sách hiện nay với một tỷ lệ thất thoát không thể tính toán được hoặc không tiện nói ra. Hoặc hoạt động không hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước, khi mà tổng vốn nhà nước bỏ vào trên 200.000 tỷ đồng (gấp 17 lần số tiền huy động lần này), nhưng suất sinh lợi  hàng năm các doanh nghiệp này tạo ra chưa đến 5%. Khi tiền của ta bỏ ra, nếu hoạt động không hiệu quả thì ta chỉ mất vốn là cùng. Trong trường hợp đi vay, nếu không trả được nợ thì hậu quả như thế nào chắc ai cũng rõ. Thế hệ này đi vay, thế hệ sau sẽ phải trả. Các khoản nợ chỉ có thể trả được khi mà một nền tảng vững chắc được để lại. Nếu không gánh nặng nợ nần cho con cháu chúng ta là rất khủng khiếp. Ở thời điểm hiện tại, việc vay tiền của Việt Nam là không khó, vấn đề khó khăn hơn cả là làm sao sử dụng đồng tiền này cho hiệu quả, để một thời gian ngắn nữa thôi chúng ta có thể sánh vai với các cường quốc năm châu. Đây là điều quan trọng nhất. Do những khoản nợ mang yếu tố lịch sử, mà chúng ta đã một vài lần được đưa vào các câu lạc bộ Pari hay London để giảm nợ, xoá nợ. Trong tương lai, không bao giờ chúng ta mong muốn điều này lặp lại, vì đó là một điều đáng hổ thẹn. Chúng ta chỉ có thể ngẩng cao đầu khi đứng trên chính đôi chân của mình. Chuyên gia tài chính Huỳnh Thế Du