- Mở rộng Hà Nội chỉ mới là một ý tưởng đưa ra ở mức độ cảm tính của Bộ Xây dựng. Thủ đô của cả nước, của cả dân tộc và cả của lịch sử. Không nên và không được phép đưa Thủ đô làm nơi thí nghiệm cho bất cứ mục đích gì. Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt phản biện về đề xuất mở rộng Hà Nội.

Sao giản đơn đến vậy?

Theo tôi biết, mở rộng Hà Nội từ 921 km2 lên 3.324,92 km2 chỉ mới là một ý tưởng vừa mới nảy sinh trong quá trình thực hiện đồ án "Quy hoạch vùng Thủ đô". Ý tưởng đó, nếu được ủng hộ, cũng chỉ có giá trị làm tiền đề cho một công trình khoa học. Thế nhưng, Bộ Xây dựng đã trình lên Thủ tướng Chính phủ phương án như là đã được nghiên cứu thấu đáo rồi.

Xu hướng thế giới là mở rộng các thành phố vệ tinh chứ không tập trung vào một thành phố thật lớn.

Quốc hội chưa họp mà đã có nhiều vị phát biểu trên báo VietNamNet, ngày 01/12/2007, như là chuyện đã được “thông qua” rồi: "Dứt khoát năm nay phải giải quyết xong quy hoạch Hà Nội. Tháng 12 này cố gắng duyệt được quy hoạch vùng thủ đô và địa giới"... "Yêu cầu Hà Nội và các bộ liên quan chuẩn bị ngay phương án quy hoạch để sớm trình Quốc hội."

Thay vì chứng minh bằng đồ án, Bộ Xây dựng chỉ mới trình bày với Thủ tướng Chính phủ một ý tưởng. Một ý tưởng đưa ra ở mức độ cảm tính, giống như trước đây, Bộ đề xuất phá bỏ Hội trường Ba Đình.

Quy hoạch đô thị là một lĩnh vực đa ngành, tiếp cận và xử lý nhiều phạm trù tri thức, tác động nhiều chiều đến nhiều mặt của cuộc sống và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển chung của đất nước. Vì vậy, mở rộng đến đâu, mở rộng như thế nào, mở rộng để làm gì, rất cần được nghiên cứu với sự phối hợp của nhiều ngành, tham khảo và sử dụng một cách nghiêm túc những kết quả nghiên cứu lâu nay của các ngành khoa học khác, thì mới mong có được một dự báo đủ căn cứ, đáng tin cậy, có tầm nhìn lâu dài. Thế nhưng, việc đó, cho đến nay, đã không được tiến hành đầy đủ.

Thực tế xây dựng và phát triển đô thị ở nước ta trong thời gian qua cho thấy lĩnh vực "Quy hoạch đô thị" đã vượt khỏi tầm của Bộ Xây dựng.

Mở rộng Thủ đô là một việc lớn, trọng đại, của toàn Đảng, toàn dân, một bước đi lịch sử có quan hệ nhiều mặt trong quá trình phát triển đất nước. Thủ đô mở rộng ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống không chỉ riêng Hà Nội, mà còn tác động mạnh, nhiều mặt, đến nhiều địa phương liên quan và đến cả nước. Cách thức mở rộng Thủ đô sẽ là một mẫu mực, một điển hình về cách nghĩ, cách làm về tiến trình đô thị hoá ở nước ta. Mở rộng Thủ đô phải là kết quả của một công trình khoa học được khảo sát nhiều mặt, nhiều chiều, được tính toán kỹ, có phương án so sánh để có thể chọn ra một phương án khả thi.

Do đó, việc công khai trước công luận để thu thập ý kiến rộng rãi là một cách nên làm trong tiến trình dân chủ (nên chăng, cần có một Website riêng, trước cho chủ trương, sau cho đồ án để các chuyên gia, kể cả người dân - đối tượng tham gia thực hiện - có diễn đàn trao đổi, qua đó chắc chắn có nhiều ý kiến thông minh giúp các nhà chuyên môn tìm ra giải pháp đúng đắn).

Nguy cơ khủng hoảng đô thị

Kể từ khi Đảng chủ trương đổi mới, đất nước đã vượt qua khủng hoảng, nhiều lĩnh vực đã đạt được tốc độ phát triển tốt. Nhưng, về xây dựng lại chưa tạo ra được cho đất nước một bức tranh đẹp.

Có thể nước ta có nhiều đặc điểm không giống các nước khi khởi đầu tiến trình đô thị hoá. Thực tế, việc sao chép những mô hình đô thị hiện đại của các nước tiên tiến đang bộc lộ những độ vênh nhất định. Đặc biệt, thực tiễn phát triển đô thị khá "nóng" ở nước ta thời gian qua đang bộc lộ những khiếm khuyết, báo trước khả năng có thể xảy ra "khủng hoảng đô thị".

Bộ Xây dựng, cơ quan chuyên ngành được giao trách nhiệm, đã tỏ ra “đuối sức” trước nhiều vấn đề thực tiễn cuộc sống đặt ra trong cơn lốc xây dựng và phát triển đô thị hiện thời.

Theo tôi, Thăng Long – Hà Nội với nghìn năm lịch sử phong phú; hào hùng, với văn hoá được tích luỹ nhiều đời, không phải thủ đô nào trên thế giới cũng có được. Hà Nội không nhất thiết phải lựa chọn mô hình đầu tàu kinh tế, việc mà nhiều địa phương có nhiều thuận lợi và có khả năng làm tốt hơn Hà Nội nhiều.

Mặt khác, mô hình đô thị cực lớn với động lực công nghiệp là một mô hình đô thị đã cũ, nhiều sai lầm mà phương Tây đang phải từ bỏ. Chính những thành phố có hàm lượng văn hoá cao, có đời sống đô thị giàu tính nhân văn, có thiên nhiên trong lành, có nhịp sống hợp lý, làm giàu bằng kinh tế tri thức mới là mô hình mà các nước đi trước chúng ta đang tìm kiếm.

Lối thoát cho bế tắc không nằm ở diện tích

Hà Nội nên chọn cho mình mô hình một thành phố lịch sử, văn hoá, đầu tàu về khoa học – kỹ thuật tiên tiến, có quy mô vừa phải, hợp lý, có môi trường đô thị trong lành, văn minh, công bằng, dân chủ, đủ năng lực khai thác, ứng dụng những thành tựu khoa học tiên tiến của thời đại trong xây dựng, quản lý vận hành, ngõ hầu tạo dựng một môi trường sống lý tưởng. Một mô hình đô thị không cần nhiều đất đai mà cần nhiều hơn những giá trị đạo đức, nhân văn, nhân tài và chất xám. Đấy mới chính là “Hướng nhìn - Tầm nhìn” của nghìn năm Thăng Long và của thời đại.

Lẽ ra, Hà Nội phải là nơi làm gương cho cả nước trong việc quy hoạch và xây dựng một thành phố nhân ái, văn minh mà vẫn giàu có, năng động; sẵn sàng thích ứng với mọi đổi thay của thời cuộc và tạo ra cho chính mình những bản sắc, bản sắc của một Thủ đô Việt Nam.

Muốn làm được như vậy, Chính phủ cần thành lập một “Uỷ ban nghiên cứu phát triển Hà Nội” với đầy đủ thành phần, tập trung chuyên gia ưu tú từ các ngành hữu quan, khảo sát đánh giá thực trạng để có đủ cơ sở khoa học giải đáp tất cả các câu hỏi.

Thủ đô của cả nước, của cả Dân tộc và cả của lịch sử. Không nên và không được phép đưa Thủ đô làm nơi thí nghiệm cho bất cứ mục đích gì.

Quốc hội sẽ họp vào tháng này. Một trong những vấn đề Quốc hội sẽ bàn là "Mở rộng Thủ đô”. Xin xem đây là một ý kiến đóng góp từ trách nhiệm và từ dư luận.

• Võ Văn Kiệt