- Dù là phí hay thuế thì đều là nguồn thu của nhà nước để khắc phục hậu quả của việc làm ô nhiễm môi trường, vậy có cần thiết phải thu cả hai không? - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền băn khoăn.

Chiều 15/3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự thảo Luật thuế môi trường.

Chưa yên tâm

Tất cả các đại biểu đều thống nhất phải sớm ban hành dự luật, nhưng các ý kiến chỉ ra rất nhiều lỗ hổng trong dự thảo cần chỉnh sửa chính xác hơn mới có thể trình ra Quốc hội. Từ những thiếu sót về từ ngữ, như việc tại sao dự thảo lại đổi từ "Luật thuế bảo vệ môi trường" thành "Luật thuế môi trường", trong khi đây là thuế áp dụng với sản phẩm gây ô nhiễm, góp phần bảo vệ môi trường, chứ không phải đánh vào môi trường.

Một đường ống xả chất thải không qua xử lý của Công ty Vedan VN. (Ảnh do Cục Cảnh sát Môi trường cung cấp cho báo Người lao động).

Phó Chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn "phê" việc tờ trình nêu thực trạng ô nhiễm môi trường rất to tát, nào ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí, ô nhiễm môi trường đất do rất nhiều nguyên nhân như gia tăng nước thải công nghiệp và nước thải sinh hoạt, diện tích rừng suy giảm mạnh... nhưng đối tượng để đánh thuế lại chỉ quy vào có 5 nhóm (xăng dầu, than, dung dịch HCFC, túi nhựa xốp và thuốc bảo vệ thực vật hạn chế sử dụng) hầu như rất ít liên quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận cũng "chưa yên tâm" khi môi trường là vấn đề thời đại, tình trạng ô nhiễm đang "nóng" nên mới phải có thêm Luật thuế môi trường (bên cạnh Luật bảo vệ môi trường), vậy mà luật chỉ nêu 5 đối tượng chịu thuế.

Trưởng Ban Dân nguyện Trần Thế Vượng chỉ rõ, chính quá trình sản xuất mới là "thủ phạm" gây ô nhiễm môi trường nặng nề nhất, từ khu công nghiệp đến làng nghề. "Bản thân pho tượng bằng đồng rất quý, chẳng ảnh hưởng gì đến môi trường cả, nhưng quá trình sản xuất lại gây ô nhiễm kinh khủng. Mục đích ra đời luật là để có nguồn thu khắc phục tình trạng ô nhiễm, liệu có đạt được không khi ta chọn đối tượng như vậy?".

Đừng để người nộp thuế thấy lung bung

Chủ thể sẽ phải chịu thuế cũng là vấn đề chưa rõ, bởi điều 6 dự thảo luật quy định "người nộp thuế là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sản xuất hàng hóa và tổ chức, cá nhân nhập khẩu hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế môi trường".

Nhưng chính Thứ trưởng Bộ Công thương (thành viên ban soạn thảo) lại hoàn toàn đồng tình với lời giải thích của Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh thiếu niên và Nhi đồng đang cố gắng giúp UBTVQH phân biệt giữa phí và thuế: "Phí đánh vào quá trình sản xuất chứ không đánh vào sản phẩm, nên nhà sản xuất sẽ phải trả. Còn thuế thì đánh vào người sử dụng sản phẩm gây ô nhiễm môi trường, nên nhiều sản phẩm sẽ chịu cả phí và thuế, như than chẳng hạn".

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền thẳng thắn chỉ rõ: "Có thu phí nhà sản xuất hay đánh thuế người tiêu dùng thì vẫn đánh vào giá thành, nên rốt cuộc vẫn người tiêu dùng phải chịu. Dù là phí hay thuế thì đều là nguồn thu của nhà nước để khắc phục hậu quả của việc làm ô nhiễm môi trường, vậy có cần thiết phải thu cả hai không?".

Ông Hiền cũng đề xuất nên rà soát lại các quy định cũ, để chỉ gộp lại thành một loại thuế đánh vào người sản xuất thôi, "trong khi mình khẳng định một sản phẩm chỉ đánh một lần thuế môi trường thôi".

Chủ tịch Hội đồng dân tộc K’sor Phước cũng đồng tình với đề xuất của ông Hiền, với lý do "đừng để người nộp thuế phải thấy lung bung, không hiểu vì sao lại phải chịu quá nhiều thuế như vậy".

Nhiều đại biểu băn khoăn việc xăng dầu, than thuộc đối tượng chịu thuế nhưng đều là nguyên liệu đầu vào nên việc tăng giá thành sẽ tác động rất mạnh đến nền kinh tế. "Hiện nay cử tri Tây Nam Bộ đã than phiền sản xuất lúa không có lãi vì nguyên liệu đầu vào quá cao. Giờ ta tăng giá xăng dầu, than, thuốc bảo vệ thực vật thì bà con làm sao chịu nổi? Dự thảo đã đánh giá hết tác động kinh tế xã hội chưa?", Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu băn khoăn.

Lý giải về việc khung thuế suất phải để biên độ rộng, Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh giải thích để sau này linh hoạt trong việc điều chỉnh thuế suất mà không phải sửa luật. "Chẳng hạn với mặt hàng xăng dầu, khi mức tiêu thụ đặc biệt xuống 0% thì thuế môi trường sẽ phải tăng lên. Cũng cần có lộ trình tiếp cận từ từ các đối tượng phải chịu thuế để không tác động quá mạnh đến sản xuất kinh doanh", ông Ninh phân trần.

Theo lịch trình, Quốc hội sẽ cho ý kiến lần đầu về dự thảo luật vào kỳ họp thứ 7 (tháng 5 tới) và dự kiến thông qua vào kỳ họp thứ 8, diễn ra vào cuối năm nay.

• Khánh Linh