Từ việc đánh trúng tâm lý những thành viên ruột

Vào ngày 18/11/2003, các thành viên mạng TTVN đã nhận được một thông báo từ Ban quản trị mạng: "Các bạn thân mến, TTVN sẽ phải đóng cửa vào cuối 2003 nếu không đủ kinh phí để duy trì. Chúng ta cần tài chính để thuê máy chủ đảm bảo sự hoạt động của toàn thể hệ thống, nâng cao tốc độ đường truyền và hoạt động online tại các forum. Vì thế, việc lập một quỹ tình nguyện trong thời gian này là hết sức cần thiết". Tiếp đó là lời kêu gọi tha thiết của ban quản trị mạng tới hơn 100.000 thành viên, rằng hãy đóng góp sức mình trong khả năng có thể, để duy trì sự tồn tại của mạng. Cũng phải nói thêm rằng, mạng TTVN đã trở thành người bạn gắn bó thân thiết từ năm 2002 đối với hầu hết những ai tham gia nó. Tâm huyết của thành viên TTVN đối với mạng này có thể sánh ngang với tâm huyết của họ dành cho công việc, học hành, thậm chí có những thành viên một ngày không online là "mất ăn mất ngủ". TTVN trở thành một phần cuộc sống trong một bộ phận lớp trẻ.

Sau khi nhận được thông báo trên, mấy trăm forum của mạng xôn xao bởi một sự kiện nóng bỏng: TTVN - ngôi nhà lớn của chúng ta sắp bị đóng cửa vì hết tiền! Các chủ đề được đưa ra để bàn tán, thảo luận, ai cũng gần như phát điên lên, tưởng tượng ra cảnh nếu một ngày thức dậy online, gõ dòng địa chỉ ttvnol.com sẽ không còn được nhìn thấy giao diện thân thuộc, gần gũi của mình nữa. Có những tâm sự thật xúc động, ghi lại những kỷ niệm đẹp đẽ trong thời gian gắn bó với mạng. Phải công nhận rằng, mạng TTVN là một kho kiến thức khổng lồ về lịch sử, văn hóa, du lịch, học thuật..., là nơi trao đổi những thông tin, kiến thức bổ ích. Bên cạnh đó còn là sân chơi, giao lưu, gặp gỡ của bạn trẻ khắp 3 miền đất nước với hàng ngàn cuộc offline (gặp mặt) đáng nhớ. Nhiều thành viên thú nhận "nếu TTVN đóng cửa, mình buồn đến chết mất"... Dường như có một cái gì đó thôi thúc những con tim đầy tâm huyết kia. Sau một thời gian, không ai bảo ai, tất cả hàng trăm nghìn thành viên cùng hưởng ứng việc thành lập quỹ tình nguyện của ban quản trị mạng.

Đến việc phù phép “Quỹ tình nguyện”

Ngay lập tức, nhân vật được coi là người đứng đầu mạng TTVN (tạm gọi là A.), thường dùng các nick admin, editor... đã lên kế hoạch thành lập Ban điều hành quỹ, gồm 8 admin (những người tình nguyện quản trị mạng), hội tụ cả 3 miền, trong đó có một thành viên đang du học tại Mỹ. Thành viên tiếp nhận tiền ủng hộ quỹ gồm 7 người, tập trung những mod năng động và tâm huyết nhất đối với sự sống còn của TTVN. Những người này được công bố số điện thoại bàn hoặc di động trên các forum để thành viên nào muốn đóng góp sẽ gọi điện liên hệ. Một tài khoản tại ngân hàng Vietcombank mang tên của một thành viên thân cận với Ban quản trị đã được lập ra để các thành viên ở xa tiện việc đóng góp.

Tuy là một mạng ảo nhưng các diễn đàn con của TTVN hầu như tuần nào cũng có những buổi offline giao lưu. Thời gian đầu, quỹ hoạt động không hiệu quả lắm do một số thành viên còn "nghe ngóng tình hình", xem TTVN có thực sự gặp trục trặc về tài chính không. Cho đến khi mạng thường xuyên gặp sự cố, truy cập khó, thêm vào đó là lời kêu gọi khẩn cấp của Ban quản trị khiến các thành viên bắt đầu hoang mang thực sự. Vậy là như có một phản ứng dây chuyền, tất cả các diễn đàn con, từ  box Nhạc Trịnh cho tới box Văn học, từ forum Tình bạn tình yêu cho tới diễn đàn Public Hà Nội... hàng trăm diễn đàn rầm rộ tổ chức những đợt thu góp quỹ hết sức cấp bách để kịp đóng tiền thuê server trước khi hết hạn. Để động viên tinh thần anh em thành viên, những người đứng đầu diễn đàn là người góp tiền trước tiên. Thế là gần như 100% thành viên không nhiều thì ít, đều trích tiền lương, tiền ăn sáng của mình để góp quỹ. Người thì 100.000đ, 200.000đ, có người 1 triệu, thậm chí một, hai trăm đô la. Số tiền trong tài khoản ngày một nhiều lên do các thành viên từ TP.HCM, Đà Nẵng, Huế, Hà Nội, Mỹ, Đức, Pháp, Úc, Singapore... đóng góp. Tính đến ngày 23/12/2003 (sau 1 tháng), tiền quỹ thu được là hơn 47 triệu đồng. Việc thu quỹ còn kéo dài sau nhiều tháng nữa.

Ngoài ra, các phương thức kinh doanh khác của TTVN cũng được tính đến (mặc dù phương châm của diễn đàn rất rõ ràng là "Phi lợi nhuận, phi chính trị"). Ban đầu người ta thấy một số hình ảnh quảng cáo được đặt trên trang chủ TTVN. Rồi đến khu vực Mua và Bán - tập trung những thành viên buôn bán qua mạng TTVN, giá của những topic đính lên trên cùng (để không bao giờ bị trôi xuống dưới) cũng được rao bán, đấu giá ở mức 300.000 - 500.000 đ/tháng. Số tiền thu được từ quảng cáo và mua bán các topic này lên tới vài chục triệu nữa. Và theo bài viết của nick admin (thực tế là "phát ngôn viên" của nhân vật A.) thì từ  trước tới giờ vẫn có một nhóm thành viên giấu mặt ủng hộ một số tiền ổn định hằng tháng là hơn 80 triệu đồng. Đó là lý do vì sao 3 tháng đầu quỹ hoạt động rất yếu, nghĩa là chưa có tiền nộp server, vậy mà TTVN vẫn không bị đóng cửa như Ban quản trị thông báo!

Kẻ “ra tay” mà không “ra mặt”

Tuy rằng đóng quỹ nhưng một số thành viên vẫn có điều gì nghi ngại. Họ tự đặt ra câu hỏi: Tại sao từ trước đến nay TTVN vẫn sống khỏe, không bao giờ thấy nhắc đến tiền bạc, vậy mà bây giờ lại kêu gọi thành viên góp tiền để duy trì server? Vậy trước nay việc duy trì server do ai đảm nhiệm? Thắc mắc này được nick admin giải thích là có một số người đang sinh sống ở nước ngoài (họ xin được giấu tên) đứng ra tài trợ. Nay số thành viên TTVN và số lượng forum tăng vùn vụt đồng nghĩa với việc cước phí phải trả cho việc thuê server, hosting cũng tăng lên nhiều lần, vì thế họ không còn kham nổi nữa.

Chính những thành viên trong Ban điều hành quỹ và người tiếp nhận quỹ, mặc dù rất hăng hái trong việc kêu gọi ủng hộ quỹ, nhưng cũng cảm thấy "có điều gì đó không ổn". Thứ nhất, những người này chỉ có nhiệm vụ thu quỹ, còn thực chất số tiền sau khi tổng kết là bao nhiêu thì hầu như không ai được biết (chỉ tự nhẩm tính với nhau qua danh sách ủng hộ đăng trên TTVN), vì đã được chuyển ngay vào tài khoản. Mà người đứng tên tài khoản là bạn T. lại hoàn toàn không biết gì về hoạt động của tài khoản mình, do thẻ và PINcode nhân vật A. đã nắm giữ. Nghi ngờ thứ hai, đó là tiền thuê server. Theo ước tính, dung lượng của TTVN xấp xỉ 4.000 - 5.000 MB, nếu thuê ở Việt Nam (dịch vụ của VDC) thì mới lên đến hơn 100 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, server của TTVN lại đặt ở bên Mỹ, vì thế số tiền sẽ rẻ hơn rất nhiều, chỉ dưới 2.000 USD/tháng. Hơn nữa, chính người xây dựng nên forum này (từ ngày nó còn là Trí tuệ Việt Nam) và cũng là người "nuôi" nó từ đầu cho đến nay, khẳng định rằng tiền thuê hosting hằng tháng chỉ là 6 triệu đồng. Trong khi đó, Ban quản trị kê khai con số gấp 3 đến 5 lần.

Vậy số tiền mà thành viên TTVN đóng quỹ để duy trì mạng, sau khi trừ đi tiền cước không quá nhiều, thì đã "biến" đi đâu? Và thực chất số tiền hơn 80 triệu của những nhà tài trợ giấu tên có phải là tiền thật, hay chỉ là một con số ảo để hợp lý hóa những chi phí ảo trong thời gian chưa có sự ủng hộ của thành viên, để không tạo sự nghi ngờ cho thành viên rằng không có tiền mà TTVN vẫn hoạt động?

Và lúc này thì mọi kết luận đều đổ dồn vào nhân vật A. đã nói ở trên. A. là một thành viên kỳ cựu của TTVN từ thời mang tên Trí tuệ Việt Nam. Thành viên này từng làm admin, có khá nhiều đóng góp cho mạng TTVN như tổ chức giải bóng đá TTVN, tổ chức 2 kỳ đại hội TTVN vào các năm 2002, 2004, xây dựng tờ tạp chí TTVNLife phản ánh đời sống thành viên mạng bằng tin, bài, ảnh... Song có một điều lạ lùng là thành viên này luôn đứng “phía sau cánh gà" điều hành mọi việc chứ không bao giờ trực tiếp đứng tên trong bất cứ hoạt động gì, kể cả trong quỹ tình nguyện này. Cho đến bây giờ, những thành viên có nhiều đóng góp tích cực nhất trong việc xây dựng quỹ mới vỡ lẽ rằng mình đã bị "giật dây". Đúng ra là tên A. đã lợi dụng niềm tin của những thành viên mạng TTVN để lừa đảo, dùng chiêu bài "nếu không có tiền thì mạng TTVN sẽ bị đóng cửa" để làm thành viên hoang mang, sợ hãi rằng một ngày nào đó mình sẽ mất đi người bạn thân thiết gắn bó, từ đó mới hăng hái "góp gió thành bão". Sự việc đã vỡ lở nhưng những ấm ức của thành viên chỉ dừng lại ở việc tự than phiền với nhau. Với họ, điều quan trọng nhất là làm thế nào để duy trì được một sân chơi vui vẻ và bổ ích là TTVN, vì thế, đã không có ai đứng ra làm cho rõ hành động chiếm đoạt tài sản công dân của nhân vật A. này.

Mỹ Vân - Vĩnh Thắng (Theo Thanh Niên)