Các phương tiện thông tin đại chúng trên thế giới, đặc biệt là báo chí phương Tây đang lâm vào khủng hoảng nghiêm trọng về mọi mặt: từ các nhật báo, tuần báo, tạp chí...tên tuổi trên thế giới đến các hãng thông tấn ''gạo cội''.

Trước hết phải kể đến hiện tượng giảm sút đáng kể số lượng phát hành, ví dụ như nhật báo Mỹ International Herald Tribune năm qua giảm 4,16%, tờ Financial Times của Anh giảm 6,6%. Ở Đức, trong vòng năm năm qua, số lượng phát hành giảm 7,7%, ở Đan Mạch 9,5%, Áo 9,9%, Bỉ  6%...Nhiều tên báo đang biến mất dần, ví như tờ Magyar Hirlap ở Hunggari vừa đóng cửa ngày 5/11/2004, hay tờ ''Far Eastern Ecconomic Review'' ở Hồng Kông cũng đình bản từ ngày 4/11. Ở Pháp, nguyệt san Nova Magazine cũng đã ngừng hoạt động từ ngày 7/12/2004... Trong khoảng những năm 2000 đến 2004, hơn hai ngàn chỗ làm việc của báo viết đã ''xóa sổ'', tức là khoảng 4% tổng số nhân công. Không những thế, các hãng thông tấn lớn cung cấp thông tin cho các báo cũng khốn đốn. Chẳng hạn như hãng Reuters vừa thông báo sa thải 4500 nhân viên. Nhiều người đang tự hỏi liệu có phải báo viết sẽ chỉ còn là một phương tiện thông tin đại chúng của kỷ nguyên công nghiệp đang bị diệt vong hay không?

Nguyên nhân của hiện tượng này có nhiều, song phải kể trước hết đến sự công phá của các nhật báo miễn phí, kèm theo quảng cáo, thông báo... Thậm chí, nhiều báo còn lôi kéo độc giả vào cuộc cạnh tranh bằng nhiều hình thức ''hấp dẫn''. Chẳng hạn như ở Ý, Tây Ban Nha, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, mỗi ngày chỉ cần trả thêm một chút xíu là độc giả có thể nhận thêm đĩa CD, DVD, băng hoạt hình, sách, bản đồ, từ điển bách khoa, thậm chí cả bộ sưu tập tem hay tiền cổ, hoặc các bộ cốc chén, bộ cờ...

Một nguyên nhân khác nữa là sự phát triển bùng nổ của Internet. Chỉ riêng trong quý I năm 2004, hơn 4,7 triệu trang Web đã được lập ra. Hiện trên thế giới có tới 70 triệu trang Web và có 700 triệu người đang sử dụng Internet.

Trong các nước phát triển, nhiều người bỏ rơi báo chí, thậm chí cả TiVi để say sưa với màn hình vi tính. Chỉ phải chi từ 10 đến 30 euro mỗi tháng, người ta đã có thể sử dụng mạng Internet nhanh. Ở Pháp, hơn 5,5 triệu gia đình đang sử dụng báo điện tử với đủ loại tin tức, ảnh, âm nhạc, các chương trình của truyền hình hay phát thanh, xem phim hay trò chơi video, với dung lượng rất cao. Hiện trên thế giới 79% các báo cáo đã được phát lên mạng.

Thậm chí còn phải kể đến một nguy cơ mới nữa là điện thoại di dộng (ĐTDĐ) ''toàn năng'', với công cụ này, người ta có thể biết tất cả mọi thứ diễn ra trên thế giới vào bất cứ lúc nào. Ở Ấn Độ, tờ Times of India mỗi ngày phát cho mạng ĐTDĐ 30 triệu thông tin dưới dạng tin vắn (SMS - Short Message Service), rất nhanh, vắn tắt và không đắt chút nào. Ở Nhật Bản, Hàn Quốc, số người sử dụng thông tin qua ĐTDĐ ngày càng tăng,. Họ có thể nhận các buổi phát của đài phát thanh, hoặc các kênh TiVi liên tục.

Nhưng có một nguyên nhân cơ bản dẫn đến việc giảm sút số lượng độc giả của báo chí là sự mất lòng tin. Trước hết, càng ngày các báo có tên tuổi càng thuộc về tay các tập đoàn công nghiệp đang kiểm soát kinh tế và thông đồng với quyền lực chính trị, và cách nhìn nhận thiếu khách quan, dối trá, bị giật dây...ngày càng tăng. Chẳng hạn như vụ nhà báo Mỹ Jayson Blair do đưa tin xuyên tạc đã khiến cho tờ New York Times bị tai tiếng, dấn đến việc hai giám đốc tòa soạn đã buộc phải từ chức. Chỉ vài tháng sau đó, một vụ ''xì - căng -đan'' còn ''nổi nang'' hơn; đó là việc Jack Kelley, phóng viên nổi tiếng nhất, một ngôi sao quốc tế đã ''cày xới'' cả hành tinh, người đã từng phỏng vấn 36 nguyên thủ quốc gia và đưa tin về hàng chục cuộc chiến, người đã bịa đặt ra cả trăm bài báo giật gân, ngày 10/3/2000 đã viết một phóng sự về một phụ nữ Cuba trốn chạy và chết đuối thê thảm ở vịnh Florida. Vụ việc này đã bị nhà báo Blake Morrisson của tờ USD Today phanh phui vì ông này đã gặp người phụ nữ đó còn sống và không hề chạy trốn. Đây bị coi là một trong những vụ tai tiếng nhất của báo chí Mỹ.

Gần đây nhất, giữa chiến dịch bầu cử Tổng thống Mỹ, một cuộc chấn động về đạo đức đã làm rung chuyển báo giới Mỹ. Dan Rather, ngôi sao của truyền hình CBS và chương trình đầy uy tín ''Sixty Minutes'' thừa nhận đã phát đi mà không xác minh những tài liệu giả chứng tỏ rằng tổng thống Bush đã được hưởng mọi sự giúp đỡ để khỏi phải tham chiến ở Việt Nam. Dan Rather đã tuyên bố xin thôi việc.

Tệ hơn nữa, nhiều phương tiện thông tin đại chúng có tên tuổi còn bị biến thành những cơ quan tuyên truyền những tin tức rối trá của Nhà trắng về I-răc, đặc biệt là kênh Fox News, hoặc các nhật báo Washington Post, NewYork Times cũng đã từng tham gia vào chiến dịch ''đổi trắng, thay đen''...

Tất cả những vụ việc trên cũng như liên minh ngày càng chặt chẽ với quyền lực kinh tế và chính trị đã gây nên sự mất lòng tin nghiêm trọng của báo chí phương tây, đồng thời cho thấy sự suy giảm dân chủ đáng lo ngại. Người ta có thể hỏi phải chăng khái niệm báo chí tự do ở phương Tây đang biến mất.

(Theo Tin Tức)