Nhìn lại những gì diễn ra trong năm vừa qua, nó gợi cho tôi nhớ tới những nhận xét về ngành thông tin di động vào thời của 2G (mạng thông tin di động thế hệ 2). Lúc đó bạn có thể nghe thấy những câu hỏi đại loại như: Có thực sự cần liên lạc di động số?; Liệu khách hàng có thể trả giá cao như vậy không?; Việc đầu tư tốn kém liệu có làm các nhà khai thác mạng kiệt quệ về tài chính?

Và rồi 10 năm qua những câu hỏi đó đã có lời giải thỏa đáng.

Mạng di động thế hệ hai ban đầu được thiết kế nhằm mục đích truyền tải giọng nói và sau này là nhắn tin SMS. (ảnh TN).

Năm 1990 mới chỉ có khoảng 10 triệu thuê bao di động trên toàn thế giới, đến giữa thập kỷ 90, con số đã tăng lên 10 lần và đến năm 2001, đã có hơn 1 tỷ thuê bao di động, chiếm khoảng gần một nửa số đường điện thoại trên thế giới. Vào đầu năm 2004, chỉ riêng mạng di động GSM đã có khoảng 1 tỷ thuê bao sử dụng. Tốc độ tăng trưởng này là vô địch trong lịch sử phát triển công nghệ, thậm chí nếu so sánh với cả sự phát triển của điện năng, đài, vô tuyến hay mạng Internet.

Tuy nhiên, cũng giống như ''đứa trẻ'' 3G ngày nay, các dịch vụ GSM trong buổi đầu sơ khai đã bị chỉ trích từ mọi phía, và đã có rất nhiều khó khăn phải vượt qua trước khi nó bắt đầu phát triển.

Các nhà khai thác mạng di động hiện đang phải tiếp cận với một trong những nhiệm vụ tốn kém tiền bạc và thời gian nhất đối với mạng lưới của họ - đó là việc xây dựng một cỗ máy khổng lồ nhất thế giới. Trong vòng một vài năm tới đây, họ sẽ nâng cấp mạng lưới của mình để có thể cung cấp dịch vụ thông tin di động thế hệ 3.

Và những kinh nghiệm từ GSM

Các bài học được rút ra khi giới thiệu mạng GSM trong thập niên 90 mà nếu áp dụng trong thời kỳ trứng nước của 3G thì giúp đẩy nhanh việc triển khai và đỡ tốn kém hơn. Có thể tóm tắt thành các ý sau: Điều căn bản của sự thành công toàn cầu nhanh chóng hơn nằm ở sự hợp tác. Hãy giúp những người ngoài ngành viễn thông hiểu tốt hơn về mô hình kinh doanh. Hãy thỏa mãn nhanh hơn nữa những yêu cầu của thuê bao. Ứng dụng ‘sát thủ’ có lẽ ở ngay đây thôi, hãy tìm kỹ hơn. Kiềm chế kỳ vọng với những lời hứa gần với thực tế hơn.

1. Hợp tác - nhân tố thành công chính!

Không nên quên rằng GSM, cũng giống như 3G ngày nay, đã phải đối mặt với những lời bình luận như còn lâu nó mới thành hiện thực. Quá trình thai nghén GSM kéo dài 7 năm. Việc hoạch định cho GSM được bắt đầu một cách chính thức năm 1985 và thế giới đã phải đợi cho tới năm 1992 để thấy mạng GSM đầu tiên (từ Radiolinja - Phần Lan).

Tin tốt lành là lối đi của 3G mất ít thời gian hơn. Cho dù sự không kiên nhẫn của một số nhà quan sát khiến người ta cảm nhận thời gian kéo dài hơn. Bước chuyển động của 3G bắt đầu khi 3GPP (cơ quan tiêu chuẩn) đưa ra các quy chuẩn kỹ thuật cho thiết bị UMTS vào tháng 3 năm 2002. Tác động của việc này là rất nhanh và đáng kể khi mà đến cuối năm 2002, 112 nhà khai thác đã nhanh chóng lựa chọn WCDMA cho mạng di động 3G của mình (trong khi chỉ có 2 nhà khai thác chọn công nghệ CDMA). Hiện tại, dịch vụ 3G đã được thấy ở châu Mỹ, châu Á và châu Âu.

Mạng điện thoại di động GSM chiếm ưu thế về thuê bao do dễ dàng thay đổi máy.

Quá trình của 3G từ nghiên cứu tới triển khai thương mại đã diễn ra rất nhanh chóng so với các công nghệ tiên phong khác như TV, đầu thu VCR, máy fax và thậm chí cả GSM.

Một trong những nhiệm vụ cực kỳ tốn thời gian là quá trình phát triển khi mà cả ngành công nghiệp di động tham gia xem xét sự tiến triển của các quy chuẩn kỹ thuật UMTS. Quyết định tạo ra một chuẩn mở gây tốn nhiều thời gian hơn là nếu áp dụng một cách tiếp cận hợp lý hơn. Tuy vậy triết lý này cũng đảm bảo một cơ sở cho thành công trong tương lai như đã được thấy với các loại công nghệ tiêu chuẩn mở toàn cầu khác - không đơn thuần chỉ là GSM.

Nhìn lại ngành công nghiệp hôm nay, chúng ta nhận thấy rằng sự hợp tác còn là chìa khóa tăng tốc cho việc đưa ra các dịch vụ mới. Các nhà khai thác mạng GSM đã làm việc cần mẫn để tạo ra khả năng chuyển vùng quốc tế. Những người sử dụng là các nhà kinh doanh để gọi di động từ nước này sang nước khác đã thực sự góp phần cho đà tăng trưởng của GSM. Sức mạnh của chuyển vùng quốc tế vẫn không hề mất đi với các nhà khai thác mạng di động 3G và hiện tượng này sẽ có khả năng xảy ra với tốc độ còn nhanh hơn trong thời kỳ đầu của GSM.

Ngay từ những ngày đầu của GSM sự hợp tác cũng giúp tạo đà cho tốc độ tăng trưởng về doanh thu từ các dịch vụ không căn bản. Trong những năm 90, khả năng hoạt động liên mạng là cơ sở cho thành công của nhắn tin ngắn SMS. Hạ tầng được xây dựng trước, bởi vì đó là giai đoạn xây dựng “cỗ máy khổng lồ”.  Các thiết bị đầu cuối là các sản phẩm tiêu dùng được phát triển hàng ngày và thường chờ đợi cho đến khi công nghệ trở nên chín muồi, có hiệu quả kinh tế để được sản xuất với số lượng lớn. Khi mà cả hạ tầng mạng và máy đầu cuối đã sẵn sàng thì thị trường của số đông người sử dụng mới có thể bắt đầu. Trong khi đó, mới chỉ gần đây thôi những công ty tiên phong trong việc triển khai 3G đã thực hiện những bước đi nhằm kích hoạt hoạt động liên mạng cho dịch vụ MMS giữa các mạng nội địa và mạng quốc tế với nhau. Chúng ta sẽ thấy sự hợp tác tương tự khi mà các nhà khai thác mạng 3G trong cùng một nước cùng giới thiệu dịch vụ thương mại tới người dùng.

2. Hạ tầng: không chỉ ngày một ngày hai!

Rất nhiều nhà quan sát ngành thông tin di động liên tục thể hiện sự thiếu hiểu biết đối với những cơ sở kinh doanh căn bản của ngành này. Ngành viễn thông đòi hỏi một hạ tầng chắc chắn, và hạ tầng thì luôn là một vấn đề lâu dài. Đây không phải là một thứ gì đó có thể triển khai một cách nhanh chóng mà chẳng tốn kém gì. Điều cần làm là hãy giúp những người ngoài ngành viễn thông hiểu tốt hơn về mô hình kinh doanh.

Xây dựng hạ tầng mạng GSM.

Phải mất 125 năm để có được 1 tỉ người sử dụng mạng cố định, nhưng chỉ cần 25 năm để có được 1 tỉ khách hàng điện thoại di động. Quá trình đã rút ngắn hơn rất nhiều nhưng nó không phải là thành công có được sau một ngày. Theo ITU, năm 1986  mới chỉ có 1,4 triệu thuê bao di động so với 410 triệu thuê bao cố định. Cuối những năm 90 con số di động đã vượt qua số lượng đường cố định tại một số nước như Phần Lan. Người ta có thể đã cười lớn khi nghe về một thực tế như vậy vào năm 1986!

Những lưu ý với người ngoài ngành là đà tăng trưởng của 3G chỉ có thể bắt đầu khi mà quá trình xây dựng hạ tầng đã được hoàn chỉnh phần lớn. Nên nhớ rằng, chỉ sau khi giai đoạn này hoàn chỉnh thì GSM mới thực sự bắt đầu câu chuyện thành công trong thị trường số đông người dùng. Tóm lại, giới truyền thông hôm nay có lẽ đã quá vội vàng khi tuyên bố sự thất bại của 3G trước khi các thành phần hạ tầng được xây dựng hoàn chỉnh, cũng có nghĩa trước khi vùng phủ sóng mở rộng, trước khi công suất mạng tăng cường, trước khi các hệ thống ổn định và các thiết bị đầu cuối cho người sử dụng được sản xuất hàng loạt.

Tương tự, người ngoài cuộc thường không đánh giá hết được tình trạng tài chính của ngành thông tin di động. Thường thì thật dễ dàng để xem các bản dự báo của các nhà phân tích và tiên đoán về một tương lai mịt mờ. Những con số trông thật đáng ngại cho những người thiếu kinh nghiệm. Các nhà phân tích đã dự tính rằng mỗi nhà cung cấp dịch vụ di động 3G sẽ phải chi từ 1 đến 3 tỉ đô la tùy thuộc vào độ lớn của mạng trước khi 3G có thể hoàn thành sứ mệnh của mình. 

Đây là những con số rất lớn nhưng trông chúng còn khủng khiếp hơn nữa khi được thể hiện trong kế hoạch kinh doanh 3G của nhà khai thác mạng vào thời điểm chuyển giao thiên niên kỷ. Những tính toán phân tích tỉ mỉ về chi phí và lợi nhuận được thực hiện trước khi được giấy phép 3G đều cho thấy rằng phải mất rất nhiều năm, có lẽ đến 20 năm để có thể thu hồi lại vốn ở một số nước.

Tuy nhiên những người chỉ trích bài toán 3G quên mất rằng những lời chỉ trích loại đó cũng đã được đưa ra vào thời kỳ 2G. Một công ty tư vấn nghiên cứu (Research Room, UK) báo cáo gần đây rằng để xây dựng mạng GSM, TDMA và CDMA còn tốn kém hơn mạng 3G và vào thời kỳ xây dựng những mạng 2G này thì người ta còn hoài nghi hơn nữa về sự thành công của chúng so với mạng 3G ngày nay.

Trên thực tế, nếu bạn kiểm tra lại những bản dự báo về số thuê bao di động đầu tiên (từ giữa những năm 90) thì mật độ thuê bao cao nhất chỉ vào khoảng 5-10%. Vậy mà các nhà khai thác mạng di động vẫn xây dựng mạng di động 2G tốn kém của mình vì họ hiểu rằng viễn thông là ngành luôn luôn cần nhiều thời gian để thu hồi vốn. Ngành công nghiệp 3G ngày nay cũng có những suy nghĩ tương tự như những người đi tiên phong GSM. Và điều quan trọng là chúng ta phải để mọi người đều có cùng suy nghĩ như vậy.

(Còn nữa)

• Yến Linh (Theo Mobile TN)