(VietNamNet) – ĐH, CĐ, TCCN lâu nay đào tạo theo những gì mình có. Các trường khi mở ngành mới hầu hết cũng sao chép theo cái đã có. Do nhu cầu của người học rất lớn, nên giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là giáo dục ĐH đang còn ở thế độc quyền. Để phá thế này, giáo dục sau phổ thông cần mau chóng chuyển hướng từ đào tạo theo cái đã có sang "đào tạo theo nhu cầu".
 |
| Một giờ học tại Học viện Báo chí Tuyên truyền. Ảnh: Lê Anh Dũng |
Lần đầu tiên,
một bàn tròn cấp quốc gia giữa các nhà quản lý giáo dục, các trường và doanh nghiệp đã được tổ chức. Hội thảo diễn ra tại TP.HCM sáng nay, 1/2.Theo Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bành Tiến Long, hiện nay có ba nhóm nhu cầu xã hội là nhu cầu của Nhà nước, nhu cầu của doanh nghiệp và nhu cầu của người học. Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cho hay, hội nghị lần này chỉ xác định mục tiêu đào tạo cho nhu cầu của doanh nghiệp.
Mở ngành mới: Sao chép cái sẵn có
Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cho biết trong phần mở đầu hội thảo, hiện nay, tỉ lệ cung cấp lao động còn mất cân đối. Các trường đang đào tạo theo những gì mình có chứ chưa đào tạo theo nhu cầu xã hội. Cụ thể, các ngành khối kinh tế, quản lý chiếm 30% tổng số SV nhưng các ngành khối kỹ thuật công nghiệp thì chỉ chiếm 15%.
Thứ trưởng Bành Tiến Long nhận thấy, các trường vẫn đào tạo theo khả năng sẵn có của mình, hoặc đào tạo theo dự báo của trường chứ chưa đáp ứng và xuất phát từ nhu cầu xã hội.
“Tình trạng này gây ra hiện tượng thiếu thừa cục bộ về nguồn nhân lực, gây lãng phí không chỉ về nguồn nhân lực nhà nước, tiền bạc của dân mà còn lãng phí thời gian và cơ hội của người học".
Nhiều trường đăng ký mở ngành và tổ chức đào tạo những ngành ít phải đầu tư vào máy móc, thiết bị, phòng thí nghiệm, nhà xưởng như kinh tế, kế toán, tin học ứng dụng, văn thư lưu trữ, ngoại ngữ. Số này chiếm 40-50% quy mô đào tạo toàn quốc.
Ngược lại, các ngành kỹ thuật và công nghệ đòi hỏi đầu tư và chi phí lớn về trang thiết bị thì ít được mở thêm. Điều này làm giảm khả năng tìm kiếm việc làm của SV sau khi tốt nghiệp, hạn chế khả năng sáng nghiệp, tăng tỷ lệ thất nghiệp.
Đáng nói hơn cả là việc mở ngành đào tạo mới tại các trường mới thành lập.
Các ngành mới mở chỉ là sao chép chương trình đào tạo của một cơ sở nào đó đã có sẵn, ít khi được xây dựng thích ứng với đặc điểm của trường, của ngành và của địa phương trên cơ sở khảo sát, phân tích nhu cầu lao động.
Xu hướng nhập khẩu nguồn nhân lực
"Doanh nghiệp có những khó khăn khác nhau về thị trường hoặc vốn nhưng 100% đều có nhu cầu về con người, tất nhiên là người làm được việc...", ông Giản Tư Trung - Chủ tịch Hội đồng quản trị công ty PACE khẳng định.
Một dẫn chứng thời sự mà ông Trung đưa ra. Hiện, thị trường chứng khoán đang sôi động, nguồn nhân lực cho nhu cầu này rất lớn. "Chúng ta không chỉ cần đào tạo ra những chuyên gia về chứng khoán làm việc ở TP.HCM mà ở Hồng Kông, New York. Như thế, các trường học có phải đào tạo những chuyên gia trong lĩnh vực này để giải quyết nguồn nhân lực cho xã hội".
Vị giám đốc của cơ sở đào tạo lãnh đạo doanh nghiệp này cho rằng, hiện tại, hầu như doanh nghiệp nào cũng thiếu là trưởng, phó phòng trở lên. Doanh nghiệp tuyển giám đốc điều hành, tiếp thị, sản xuất nhưng rất khó khăn. Giải pháp tạm thời là nhập khẩu từ nước ngoài.
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phản ánh, người sử dụng lao động thường xuyên kêu ca về kỹ năng của SV tốt nghiệp. Mà kỹ năng phải do khả năng thực hành mới có. Muốn làm điều này, phải có môi trường - người học phải tiếp cận với môi trường thực hành trong quá trình đào tạo.
Ông Lộc dự báo: "Trong 5 năm tới, sẽ có xu hướng nhập khẩu nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực quản lý cấp trung và cao cấp. Một bộ phận từ các nước trong khu vực đến Việt Nam tham gia quản lý trong doanh nghiệp sẽ làm cho thị trường lao động sôi động hơn. Cơ sở đào tạo trong nước sẽ có đối tượng để phân tích, rút kinh nghiệm và thiết kế nội dung thích hợp để đưa ra những sản phẩm được chấp nhận".
Phá thế độc quyền trong giáo dục
Theo Thứ trưởng Bành Tiến Long, hiện nay, do nhu cầu của người học rất lớn, nên giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là giáo dục ĐH đang còn ở thế độc quyền.
Thống kê của Bộ GD-ĐT cho thấy, hàng năm, chỉ có khoảng 30% số thí sinh trúng tuyển vào các trường ĐH, CĐ, TCCN. Đặc biệt, các trường trọng điểm trong hệ thống các trường ĐH có điểm tuyển rất cao.
"Thế độc quyền này là một trong các rào cản về nhận thức của các trường trong đào tạo theo nhu cầu xã hội", ông Long nhận xét.
Theo đánh giá của Bộ GD-ĐT, chương trình đào tạo được xem là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Thế nhưng, nhiều trường chưa dựa trên kết quả khảo sát thị trường, phân tích nhu cầu đào tạo, tiêu chuẩn, năng lực nghề nghiệp nên xây dựng chương trình chưa tương xứng.
Tại hội thảo, một hành động có ý nghĩa biểu tượng khá quan trọng đã diễn ra, ký kết bốn thoản thuận hợp tác giữa Bộ GD-ĐT với Tổng cục Du lịch, VCCI, công ty Intel Vietnam và giữa các trường với doanh nghiệp.
Sắp tới, Bộ GD-ĐT sẽ phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý thông qua bộ tiêu chí xây dựng tiêu chuẩn nghề nghiệp giáo viên, giảng viên. Những người này phải thâm nhập thực tế, tìm hiểu nhu cầu của các doanh nghiệp và tạo mối liên lạc thường xuyên với doanh nghiệp.
Song song đó, các trường sẽ đẩy mạnh tư vấn hướng nghiệp cho HS, góp phần phân luồng sau THCS và THPT.
Một lộ trình từ nay đến 2010 về "đào tạo theo nhu cầu" cũng đã được Bộ GD - ĐT phác thảo.
Theo đó, Bộ GD-ĐT sẽ phối hợp với các bộ ngành trung ương đánh giá hiện trạng nguồn nhân lực trong khuôn khổ và khả năng của từng bộ ngành; dự báo nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho các cơ quan doanh nghiệp trong các Bộ, ngành; phát triển tiêu chuẩn nghề nghiệp, xây dựng và đánh giá chương trình đào tạo trong các lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp và giáo dục ĐH; hỗ trợ công tác đào tạo và giới thiệu việc làm cho SV sau khi tốt nghiệp.
Đồng thời, thành lập cơ quan dự báo nhu cầu xã hội. Các địa phương có trách nhiệm thành lập mạng lưới hệ thống thông tin, làm cơ sở lập kế hoạch phát triển nguồn nhân lực cho từng giai đoạn.
Cơ sở đào tạo phối hợp với doanh nghiệp, xây dựng mối quan hệ đối tác trong việc xây dựng và kiểm định chương trình đào tạo, tổ chức giảng dạy và bồi dưỡng giáo viên…
Cơ sở đào tạo thành lập các trung tâm dịch vụ hoạt động theo cơ chế thị trường như một doanh nghiệp trong cơ sở đào tạo, giới thiệu việc làm và theo dõi SV sau khi tốt nghiệp.
- Đoan Trúc
