- Đọc câu "Phan Bội Châu sinh năm 1867, trong một gia đình nhà nho nghèo, tại làng Đan Nhiệm...", có thể học sinh sẽ hỏi: Phan Bội Châu còn sống phải không thầy? Bởi không có chú thích năm mất của Phan Bội Châu, 2 tác giả Thanh Huyền - Văn Hiến tiếp tục góp ý về phần Lịch sử lớp  5.

>> Sách giáo khoa lịch sử mắc hàng trăm lỗi?
>> "Dọn vườn" sách sử lớp 4: Quân ta đánh vào đồn nào?

Bìa sách Lịch sử  và Địa lý 5

Phải thừa nhận, phần lịch sử trong SGK Lịch sử và Địa lý 5 có ít lỗi sai buộc phải chỉnh sửa ngay. Trước mắt, chúng tôi xin đề xuất một số nội dung cần chỉnh sửa để phần Lịch sử 5 hoàn hảo hơn.

Chương trình đại học thu nhỏ?

Nhiều tác giả có trình độ cao cũng phải mất hai năm kế tiếp mới biên soạn xong phần lịch sử trong Lịch sử và Địa lý 4, 5. Vậy mà, qua 9 tháng, học trò lớp 4 phải "lướt" khá kĩ lịch sử Việt Nam từ khoảng 700 năm trước Công nguyên đến năm 1858.

Với hơn 2500 năm lịch sử, các em phải ghi nhớ nhiều nội dung: "Buổi đầu dựng nước và giữ nước"; "Hơn một nghìn năm đấu tranh giành lại độc lập"; "Buổi đầu độc lập"; "Nước Đại Việt thời Lí"; "Nước Đại Việt thời Trần"; "Nước Đại Việt buổi đầu thời Hậu Lê"; "Nước Đại Việt thế kỉ XVI - XVIII"; "Buổi đầu thời Nguyễn"...  

Tiếp nối phần Lịch sử 4, phần Lịch sử 5 giới thiệu lịch sử Việt Nam từ năm 1858 đến nay.

Với chương trình nặng như thế, thầy dạy, trò học không chán môn Lịch sử mới là điều lạ.

Có nước nào trên thế giới bắt học sinh Tiểu học học hết lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc mình hay không (học một cách khô khan)? Chỉ biết, chương trình Lịch sử ở cấp Đại học được thu nhỏ này đã làm cho trẻ em chán học lịch sử; và hậu quả là các em hiểu biết rất ít lịch sử dân tộc.

Để giảm tải, trước mắt, các soạn giả nên cắt bỏ nhiều nội dung từ Bài 14 :"Thu - Đông 1947, Việt Bắc "Mồ chôn giặc Pháp" đến Bài 29: "Ôn tập lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay".

Cần thêm, bớt... một số tư liệu lịch sử

Cũng giống như trường hợp về Nguyễn Tri Phương ở phần Lịch sử 4, việc thiếu chi tiết về các nhân vật lịch sử cần được khắc phục.

Trang 6-  Nên viết lại Bài 2: "Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước". Đồng thời, đổi tiêu đề bài học thành: "Nguyễn Trường Tộ với những Bản điều trần canh tân đất nước".

Câu "Trước sự xâm lược của thực dân Pháp, một số nhà nho yêu nước như Nguyễn Lộ Trạch, Phạm Phú Thứ, Nguyễn Trường Tộ... chủ trương canh tân đất nước để đủ sức tự lập, tự cường..."

Nên sửa thành: "Trước âm mưu xâm lược của thực dân Pháp, một số nhà nho tiến bộ chủ trương canh tân đất nước để tự lập, tự cường..."

Ngoài ra, bổ sung thêm thông tin về Nguyễn Trường Tộ.

Nếu giới thiệu: "Nguyễn Trường Tộ quê ở Nghệ An. Thuở nhỏ, ông thông minh hiểu biết hơn người được dân trong vùng gọi là "Trạng Tộ" mà không kèm theo năm sinh, năm mất là chưa đủ.

Có thể bổ sung bằng đoạn văn sau: Nguyễn Trường Tộ (1828 - 1871) sinh trưởng trong một gia đình Công giáo ở làng Bùi Chu, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An. Năm 1858, ông được một vị giám mục đưa qua Hương Cảng, Singapore, Thuỵ Sĩ, Paris... Ở đâu, ông cũng miệt mài học tập với mục đích trở về giúp ích cho Tổ quốc.  Ông về nước sau một thời gian miễn cưỡng nhận làm phiên dịch cho Pháp. Năm 1862, ông xin thôi việc. Trong thời gian ở quê nhà, ông lần lượt gửi  nhiều Bản điều trần có giá trị, đề nghị triều đình cải cách chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục...  .

Trang 7- Bỏ từ dòng 1 đến dòng 9 và không nên kết tội nhà Nguyễn quá nhiều trong việc không nghe theo Nguyễn Trường Tộ. Bởi, với cách nhìn của vua, quan lúc bấy giờ thì Nguyễn Trường Tộ vẫn là người của Pháp...

Dòng 12: Câu "Mặc dù vậy, người đời sau vẫn kính trọng ông, coi ông là người hiểu biết sâu rộng, có lòng yêu nước và mong muốn dân giàu nước mạnh " nên sửa thành "Người đời sau kính trọng, coi Nguyễn Trường Tộ là nhà trí thức yêu nước có tư tưởng canh tân; nhiều đường phố ở Hà Nội và địa phương mang tên ông".

Trang 8- Bổ sung một số thông tin về Tôn Thất Thuyết như: Tôn Thất Thuyết (1839 - 1913) sinh trưởng trong gia đình có truyền thống yêu nước. Ông là một trong những quan đại thần hăng hái chống Pháp, chống đầu hàng.

Trang 12- Đọc câu văn "Phan Bội Châu sinh năm 1867, trong một gia đình nhà nho nghèo, tại làng Đan Nhiệm...", có thể có học sinh hỏi : Phan Bội Châu còn sống phải không thầy? Bởi không có chú thích năm mất của Phan Bội Châu.

Câu văn trên phải sửa thành: "Phan Bội Châu (1867 - 1940) sinh trưởng trong một gia đình nhà nho nghèo, tại làng Đan Nhiệm..."

Cũng ở trang 12, đoạn văn sau mắc lỗi lặp: "...Phan  Bội Châu về nước vận động thanh niên sang Nhật học. Số người sang Nhật học ngày càng nhiều. Để có tiền ăn học, họ đã phải làm nhiều nghề, kể cả việc đánh giày, rửa bát đĩa trong các quán ăn. Cuộc sống của họ hết sức kham khổ, nhà cửa chật chội, thiếu thốn đủ thứ. Mặc dù vậy, họ vẫn vượt qua mọi khó khăn, hăng say học tập".

Từ "họ" không thể hiện đúng thái độ kính trọng đối với những du học sinh. Vì thế, nên sửa thành: "... Về Việt Nam, Phan Bội Châu ra sức tuyên truyền, cổ động cho phong trào Đông Du. Số người ủng hộ tiền, số thanh niên được tuyển chọn, cử sang Nhật ngày càng nhiều. Cuộc sống của du học sinh hết sức kham khổ. Mặc dù vậy, ai cũng vượt khó, hăng say học tập, khát khao đem kiến thức tiếp nhận được về quê hương phục vụ công cuộc cứu nước".

Trang 14 - Bỏ câu chuyện về cuộc gặp gỡ giữa Tư Lê và Nguyễn Tất Thành vì đây không phải là tư liệu lịch sử, mà là câu chuyện tưởng tượng của Bác. Hơn nữa, trong Tiếng Việt 4, tập một, trang 114 và Tiếng Việt 5, trang 4; 10, tập hai, cuộc gặp gỡ này đã được đề cập qua câu chuyện "Hai bàn tay" và đoạn trích "Người công dân số Một".

Vì vậy, 3 nhóm soạn giả Văn - Sử cần ngồi lại gần nhau, để câu chuyện giữa anh Thành và anh Lê chỉ có mặt ở một trong 3 cuốn sách giáo khoa Tiểu học.  

Trang 16 - Dòng 13 cần bổ sung thêm chi tiết : Vào thời gian này, với tư cách là đại diện của Quốc tế Cộng sản, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đang hoạt động ở Xiêm..

Trang 22- "...Đến chiều buổi lễ kết thúc" . Đến chiều là đến mấy giờ ? 14 giờ cũng là chiều... Đã nêu giờ bắt đầu thì phải bổ sung giờ kết thúc Lễ Tuyên ngôn Độc lập.

Sửa lỗi diễn đạt

Trang 4 : Câu: "Ngày 1 - 9 - 1858, thực dân Pháp nổ súng mở đầu cuộc xâm lược nước ta và từng bước xâm chiếm, biến nước ta thành thuộc địa của chúng", nên sửa thành: "Ngày 1 - 9 - 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam rồi từng bước biến nước ta thành thuộc địa" (lặp từ xâm;  nước ta; từ và không chính xác)

Trang 5- "Triều đình ra lệnh cho Trương Định phải giải tán lực lượng kháng chiến nhưng Trương Định cương quyết cùng nhân dân chống quân xâm lược" sửa thành "Triều đình ra lệnh giải tán nghĩa quân nhưng Trương Định cương quyết duy trì lực lượng, cùng nhân dân chống xâm lược".

Trang 13 - Câu: "Chính phủ Nhật ra lệnh trục xuất những người yêu nước Việt Nam và Phan Bội Châu khỏi Nhật Bản" nên sửa thành "Chính phủ Nhật ra lệnh trục xuất những người yêu nước Việt Nam và Phan Bội Châu".

"Phong trào Đông Du do ông cổ động, tổ chức nhằm đào tạo nhân tài cứu nước", sửa thành: "Phong trào Đông Du do ông khởi xướng, tổ chức, cổ động nhằm đào tạo nhân tài cứu nước".

Trang 15 - "...Ngày 5-6-1911, Văn Ba rời Tổ quốc, ra đi tìm đường cứu nước. Và mãi tới 30 năm sau, Người mới được trở về Tồ quốc thân yêu".

Đang kể về Nguyễn Tất Thành, sao tự nhiên lại viết "Văn Ba rời Tổ quốc..."?. Tôi xin sửa lại :" Ngày 5-6-1911, với  giấy tờ mang tên Văn Ba, Nguyễn Tất Thành rời cảng Nhà Rồng, ra đi tìm đường cứu nước. Và mãi tới 30 năm sau, Người mới được trở về Tồ quốc thân yêu".  

Trang 25 - Câu: "Sáng 20-12-1946, Đài tiếng nói Việt Nam phát đi lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh" nên sửa thành "Sáng 20-12-1946, qua Đài tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến"".

Bên cạnh đó, thêm vào dòng cuối của trang 27 một dấu ba chấm (...) để báo cho học sinh biết sách giáo khoa chỉ trích một đoạn trong  "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến".

Trang 28 - Câu:  "Ở Huế, rạng sáng ngày 20-12-1946, quân dân ta nhất tề vùng lên nổ súng vào các vị trí địch chiếm đóng...". nên sửa thành:  "Ở Huế, rạng sáng ngày 20-12-1946, quân dân ta đồng loạt nổ súng tiến công các vị trí địch chiếm đóng...".

Trang 47-  Nên viết hoa "Đường Trường Sơn"; "Đường Hồ Chí Minh".

Trang 63- Tiêu đề "Ôn tập : Lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay" nên đổi thành "Ôn tập: Lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỉ XIX đến nay.

Các vấn đề về ảnh

Trang 5- Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh "Trương Định được suy tôn "Bình Tây đại nguyên soái" ".

Trang 8- Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh "Súng "thần công" thời Nguyễn".

Trang 9- Bổ sung nguồn gốc ảnh của Hình 2; Hình 3.

Sửa "Hình 2. Hàm Nghi" thành ""Hình 2. Chân dung vua Hàm Nghi"

Sửa "Hình 3.Tôn Thất Thuyết" thành "Hình 3.Chân dung Phụ chính đại thần Tôn Thất Thuyết".

Trang 10 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Ga Hà Nội (năm 1900)".

Trang 11 - Bổ sung nguồn gốc ảnh của "Hình 2. Phố Tràng Tiền (Hà Nội) năm 1905".

Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 3. Nông dân Việt Nam dưới thời Pháp thuộc".

Trang 14 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Bến cảng Nhà Rồng đầu thế kỉ XX".

Trang 15- Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 2. Tàu Đô đốc La-tu-sơ Tờ -rê-vin... ".

Trang 16- Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ chân dung "Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc".

Trang 17 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Xô viết Nghệ Tĩnh".

Trang 18 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Người nông dân Hà Tĩnh được cày trên thửa ruộng do chính quyền Xô Viết chia trong những năm 1930-1931".

Trang 20 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh "Biểu tình chiếm Phủ Khâm sai". Phủ này ở đâu ? Nên đổi tiêu đề trên thành "Lực lượng cách mạng biểu tình chiếm Phủ Khâm sai (Hà Nội)".

Trang 21- Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Quảng trường Ba Đình, Hà Nội (ngày 2 - 9 - 1945)".

Trang 25 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 2. Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập (ngày 2 - 9 - 1945)".

Nên đổi tiêu đề thành: "Hình 2. Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập (ngày 2/9/1945)", chỉ in nghiêng tên tác phẩm Tuyên ngôn Độc lập.

Trang 33 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Bác Hồ quan sát mặt trận Biên giới".

Đổi tiêu đề thành : "Hình 1. Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp tham gia chỉ đạo Chiến dịch Biên Giới", hoặc "Hình 1. Bác Hồ quan sát Mặt trận Biên giới"

Trang 38 - Bổ sung nguồn gốc, xuất xứ ảnh của "Hình 1. Mùa đông 1953, Bộ Chính trị họp thông qua phương án mở chiến dịch Điên Biên Phủ (từ trái sang phải : Đồng  chí Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Trường Chinh, và Đại tướng Võ Nguyên Giáp).

Ở đây, giới thiệu tên nhân vật trong ảnh không cân xứng, người có chức vụ, người không.

Nên sửa tiêu đề thành: "Hình 1. Bộ Chính trị họp thông qua phương án mở chiến dịch Điên Biên Phủ (từ trái sang phải: Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp)".

Trang 56- Bổ sung nghề nghiệp, quốc tịch của bà Phờ-răng-xoa đơ Muyn-đơ, tác giả ảnh "xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập".

Trang 64- Khác Lịch sử 9, 12..., Lịch sử và Địa lí 5 không có dấu phảy (,) trong cụm từ "... kháng chiến chống Mĩ cứu nước...".  Nhiều cuốn Ngữ văn cũng mắc lỗi này.

• Thanh Huyền - Văn Hiến