- Các trường nên mạnh dạn tuyển người từ các trường khác về làm giảng viên, bởi điều tối kị trong công tác quản lý là không có người phê bình.

"Phù phép" giảng viên?

Thí sinh làm bài thi ĐH năm 2009. Ảnh: An Bang

Hiện nay, các trường xây dựng ngành đào tạo mới trên cơ sở các chương trình khung của Bộ, sau đó gửi ra Bộ, Bộ kiểm tra và ký quyết định cấp phép.

Quy trình kể trên có vẻ rất đơn giản, nhưng lại tốn công sức tiền bạc của các trường.

Chúng ta hiện có gần 400 trường ĐH, CĐ… mỗi năm, mỗi trường xin mở ít nhất từ 1 đến 2 ngành đào tạo mới, thế thì các chuyên viên phụ trách của các vụ thuộc Bộ còn thời gian đâu để nghiên cứu, để đề ra các giải pháp phát triển giáo dục?

Tôi cho rằng, Bộ nên dừng ở việc ra danh mục mã ngành đào tạo, và các quy định nhà nước về việc xây dựng chương trình đào tạo… để trên cơ sở đó, các trường phải tự phát triển chương trình đào tạo của mình.

Chính phủ chưa có chủ trương xã hội hóa công tác kiểm định chất lượng giáo dục.

Nên chăng tại Việt Nam, cần thành lập ít nhất 3 đến 4 trung tâm đánh giá chất lượng giáo dục hoàn toàn độc lập, tách biệt khỏi sự quản lý của Nhà nước nhằm đánh chất lượng các trường từ cấp tiểu học cho đến đại học, xếp hạng các trường, đánh giá các chương trình đào tạo…

Một bất cập nữa là hiện nay, cơ chế xin - cho trong ngành giáo dục vẫn còn, nhưng việc này thường do chính các trường tạo ra.

Khi làm bất cứ một việc gì dù to hay nhỏ, lãnh đạo nhà trường thường hay phát biểu: "Cái này, cái kia Bộ bảo vậy, các đồng chí cứ thế mà làm", trong khi, những việc đó Bộ đã phân cấp cho các trường…

Bình thường thì không sao, nhưng khi xảy ra việc gì đó là tất cả lại đổ lỗi cho Bộ, "nào là cơ chế không thoáng, Bộ gây khó khăn"…

Xã hội hoá học tập, cả xã hội học tập, nên việc mở thêm các trường ĐH, CĐ tư thục hiện nay là việc làm đúng đắn, hợp lòng dân, tạo ra môi trường cạnh tranh sòng phẳng.

Rất tiếc là việc kiểm tra giám sát các đề án thành lập trường của Bộ chưa đến nơi đến chốn.

Do đó, một số trường được nâng cấp, và thành lập mới không có đủ cơ sở vật chất, hoặc đi thuê mướn địa điểm, có nhiều trường không có đủ giảng đường, phòng thí nghiệm, phòng vi tính, thư viện…

Thậm chí về nhân sự, có những trường chỉ có mỗi bộ khung quản lý từ 30 cán bộ (trường nhỏ) đến 60-70 cán bộ (trường lớn), còn cán bộ giảng dạy gần như mời giảng từ các trường công lập… rồi bằng cách nào đó phù phép những giảng viên này thành giảng viên cơ hữu của trường mình, đem đi báo cáo khắp nơi…

Có trường hợp, một ông TS, GS có thể đứng tên cho 2 đến 3 trường với các chức danh như trưởng khoa, hiệu trưởng, hiệu phó. Nhưng những chuyện này không thấy ai thanh tra, kiểm tra.

Một số trường CĐ, ĐH bề dày truyền thống hàng 40–50 năm mới có khoảng 300-600 cán bộ giảng dạy, thế mà, các trường mới thành lập được mấy năm cũng có 250–300 giảng viên.

Theo tôi, đã đến lúc Bộ phải có các cuộc điều tra tỉ mỉ, nghiêm túc, đưa danh sách giảng viên lên mạng thì mới hy vọng các trường nghiêm túc vấn đề này.

Thiếu những "nhà phê bình giáo dục" 

Hình như Việt Nam đang thiếu những người có chuyên môn quản lý giỏi, độc lập phản biện các chính sách GD? Ảnh: Phạm Hải

Các chính sách phát triển giáo dục hình như ít có tính cam kết và kế thừa nhằm mục đích cuối cùng là làm sao nền giáo dục nước nhà phát triển... 

Chúng ta thiếu hẳn những đội ngũ chuyên gia giỏi làm công tác dự báo phát triển giáo dục và thiếu những "nhà phê bình giáo dục".

Quản lý giáo dục là một khoa học. Ở nhiều nước khác, Bộ trưởng Giáo dục thường là các chính khách, bản thân họ được lựa chọn cho mình một ê kíp làm việc, với mục tiêu là phải làm sao thúc đẩy nền giáo dục phát triển...

Và nếu để xảy ra một việc gì ảnh hưởng đến uy tín của ngành, hoặc để ngành phát triển trì trệ, yếu kém thì bản thân ông/bà bộ trưởng ấy và ê kíp của họ phải từ chức…

Trong khi đó, ở Việt Nam vẫn đề cao chuyện bằng cấp. Nhiều vị trí lãnh đạo chủ chốt của ngành đòi hỏi những người có đầu óc quản lý, tài thao lược, biết tập hợp đội ngũ những người giỏi... chứ không nhất thiết phải là GS, TS.

Thực ra, GS, TS là những học hàm, học vị trong nghiên cứu khoa học và chuyên môn, còn quản lý là một khoa học riêng biệt.

Tôi tâm đắc câu nói của một thầy giáo ở Trường ĐH Bách khoa, ĐHQG - TP.HCM: “Đã làm quản lý thì nên tập trung hết mình cho công việc quản lý, còn chuyên môn thì nên giảm lại”.

Một trở ngại nữa là thông thường giảng viên các bộ môn giữ lại học trò của mình, như vậy vô hình trung, người học trò không mạnh dạn chỉ ra khuyết điểm của thầy cô.

Dường như giáo dục Việt Nam đang thiếu những người có chuyên môn quản lý giỏi, độc lập phản biện các chính sách giáo dục của Nhà nước, có chăng chỉ thấy đơn lẻ.

Khi có sự cố xảy ra, chúng ta mới thấy họ xuất hiện và viết lách dăm ba câu rồi tất cả đi vào dĩ vãng…

Tôi nghĩ, các trường ĐH và cao đẳng nên mạnh dạn tuyển người từ các trường khác về làm giảng viên, bởi điều tối kị trong công tác quản lý là không có người phê bình.

• Hoàng Thái Hà (ĐHQG TP.HCM)