- Có mặt tại đại hội toán học thế giới, chứng kiến giây phút GS Ngô Bảo Châu nhận giải thưởng Fields, Phan Thị Hà Dương (Viện Toán học) đã có những dòng ghi nhanh trên Facebook về khoảng thời gian mà chị gọi là "một thời khắc lịch sử" này. Được sự cho phép của tác giả, dưới đây, VietNamNet giới thiệu bài viết này.

Sáng nay (19/8), đúng 11h, lễ khai mạc bắt đầu. Sau khi Tổng thống Ấn Độ đến là lễ trao giải Fields. 4 giải thưởng được xếp theo thứ tự ABC. Anh Ngô Bảo Châu thứ 2.

Tất cả chúng tôi vô cùng vui mừng, dù có thể đây không phải là phút giây phút hồi hộp nghẹt thở, vì trong thâm tâm, ai cũng biết, anh Châu sẽ được giải.

GS Ngô Huy Cẩn trò chuyện với con trai, GS Ngô Bảo Châu. Ảnh: Nguyễn Việt Dũng

Anh Châu cười nhẹ nhàng và khá bình thản. Có lẽ là chúng tôi đã không khóc, bởi vì niềm vui này đã được nung nấu từ lâu, bởi vì dự đoán này không quá bất ngờ.

Kể từ năm 2008, ở Đại hội Toán học toàn quốc, đã có nhiều dự đoán về giải Fields của anh, và những ngày tháng cuối cùng này thì việc anh đạt giải đã gần như chắc chắn.

Chúng tôi không khóc. Không khóc vì không bất ngờ nhưng chúng tôi đều hiểu rằng, đây là một thời khắc lịch sử. Lịch sử vì nó là niềm mơ ước được hiện thực hoá, lịch sử vì nó là lần đầu tiên, và lịch sử vì nó vô cùng vô cùng hiếm hoi, vì không biết điều kỳ diệu này có thể đến vào khi nào nữa?

Tất cả rất nhẹ nhàng, như bản tính anh Châu vẫn vây. Và cả gia đình anh cũng vậy. Chị Thanh vẫn giống hệt như hồi trước, khi anh chị còn là các cô cậu sinh viên, lần đầu tiên tôi gặp, hai người cầm tay nhau trong vườn hoa Luxembourg. Chị vẫn luôn giản dị và nhẹ nhàng như thế, như thể đang không phải gánh trên mình một niềm hạnh phúc ngộp thở.

Sau giải thưởng Fields là các giải thưởng Nevalina dành cho Toán học và khoa học máy tính, giải thưởng Gauss dành cho toán học và việc ứng dụng, và giải thưởng Chern dành cho cá nhân có thành tích xuất sắc trong sự nghiệp toán học.

Buổi chiều, đại hội dành thời gian đầu tiên để trình bày về kết quả của 4 người đạt giải thưởng Fields do các giáo sư hàng đầu trong ngành thực hiện. Phần trình bày về kết quả của anh Châu, dù đã được đơn giản hóa nhưng vẫn vô cùng khó hiểụ.

Ngay cả đối với những người trong ngành thì hiểu được một phần công trình của anh cũng vẫn là quá khó. Ngày kia, anh sẽ trình bày báo cáo mời phiên toàn thể, chúng tôi sẽ đi nghe để cảm nhận (chứ không dám để hiểu ) công việc của anh.

Tối hôm nay, sứ quán Việt Nam tại Ấn Đô tổ chức tiệc chiêu đãi để mừng anh Châu đạt giải Fields. Ngoài đoàn Việt Nam chúng tôi, nhiều giáo sư có quan hệ mật thiết với anh Châu cũng như với giới Toán học Việt Nam cũng đến dự: Thầy giáo của anh Châu - GS Gerard Laumon, GS Tổng thư ký Liên đoàn Toán học Thế giới, ông Martin Groetschel và rất nhiều giáo sư của nền Toán học Pháp, Ấn Độ.

Anh Châu phát biểu, anh nói về gia đình, về người thầy của anh, về vợ anh. Anh nói ngắn và có nhiều đoạn dừng lại. Anh được tặng hai bó hoa xinh xắn và anh mang một bó hoa đến bên chị Thanh.

Chúng tôi ngồi quây quanh bàn và trò chuyện rôm rả hệt những lúc ngồi ở bàn bóng bàn Viện Toán. Chú Trung hỏi chú Cẩn (bố của anh Châu) là ngày xưa anh Châu bị ăn nhiều roi không, chính xác là bao nhiêu cái mà được giải Fields, kinh nghiệm này cần học hỏi, nhất là phải chính xác.

Chú Cẩn bảo có thì tất nhiên nhưng không nhiều lắm đâu, tuy nhiên con số chính xác thì chú không tiết lộ.

Chúng tôi ngồi thương tình cho có những ai ở Viện Toán đi dự Đại hội ICM mấy lần mà lần này không đi, và bảo nhaụ cả đời có lần này là tuyệt vời nhất, đi bao lần khác có ý nghĩa gì.

Ngoài một số phóng viên của Việt Nam thì cánh phóng viên Pháp cũng rất bài bản và trang bị nghiêm. Họ đã phỏng vấn anh Châu rất nhiều, và bây giờ ngồi phỏng vấn Giám đốc viện IHES, viện nghiên cứu cao cấp của Pháp, nơi anh Châu đã làm việc.

Viện Toán học tổ chức lễ mừng GS Ngô Bảo Châu ngay tại Hyderabad. Ảnh: Nguyễn Việt Dũng

Chúng tôi còn ngồi thật lâu, uống rượu và ăn bánh, tất cả thật hân hoan, và thoải mái, và thấy lâng lâng.

Gia đình anh Châu đã về.

Chúng tôi ra cổng khách sạn nơi liên hoan để lấy taxi về nhà khách cuả mình. Chú Trung và hai chú đi taxi rồi. Còn bọn tôi khi ngồi lên taxi lại đòi tăng giá gấp đôi. Thế là, cả hội bảo nhau đi xe tuk tuk. Ha ha! Đi xe tuk tuk. 3 cái xe chở chúng tôi vèo vèo trên đường, luồn lách và xóc xách. Cả hội cười phá lên, vẫy tay nhau mỗi khi xe này vượt xe kia, và nghiêng ngả vào nhau mỗi khi xe uốn lượn. Như đang mơ và như đang say.

• Phan Thị Hà Dương