- Việc "nhập khẩu" các chương trình "ngoại" triển khai trong các trường ĐH Việt Nam từ 2006, nhưng sau gần 5 năm thực thi vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Những tồn tại đã được đặt ra tại buổi sơ kết sáng 19/10.

SV có thích "du học tại chỗ"?

Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân dự giờ một buổi lên lớp tại một giảng đường kiểu mẫu tại ĐH Quốc tế (Ảnh TL)

Từ năm 2006, Bộ GD-ĐT chính thức phê duyệt và hỗ trợ kinh phí cho 9 trường ĐH trọng điểm triển khai thí điểm 10 chương trình tiên tiến (CTTT- pha 1).

Năm 2008 thêm 13 chương trình (pha 2) được "nhập khẩu". Trong năm 2010 có thêm 12 chương trình (pha 3) "ngoại" triển khai ở các trường ĐH Việt Nam... Bộ GD-ĐT cho biết, với 22 trường ĐH trên thế giới có hợp tác với 23 trường ĐH Việt Nam hầu hết đều được xếp hạng trong top 200 theo bảng xếp hạng của US News.

Theo Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga, chương trình đào tạo được áp dụng thực hiện là chương trình do các trường ĐH xây dựng trên cơ sở chương trình đào tạo đang được thực hiện ở các trường ĐH tiên tiến trên thế giới. Do không dễ dàng về bản quyền và các thủ tục thanh toán nên thời gian đầu, các trường pha 1 gặp nhiều khó khăn trong việc mua giáo trình và tài liệu tham khảo.

Đến nay, sau 5 năm thực thi các CTTT pha 1, pha 2 đã khắc phục được - đã mua được hết giáo trình gốc của trường đối tác. Tuy nhiên, sách tham khảo vẫn còn hạn chế. Đây cũng sẽ là khó khăn đối với các trường pha 3 bắt đầu triển khai từ năm nay, ông Ga nói.

Không chỉ khó trong việc chuẩn bị đủ giáo trình, tài liệu tham khảo - việc tuyển sinh học CTTT ở một số trường rất chật vật.

Trưởng Ban điều hành CTTT Trường ĐH Sư phạm (ĐH Huế) Tôn Thất Dụng than thở, trường được giao đào tạo CTTT ngành Vật lí từ năm 2006, nhưng quá trình triển khai gặp không ít trắc trở.

Dù trường xác định chỉ tiêu cho mỗi khóa là 30 sinh viên (SV), nhưng chưa năm nào tuyển đủ. Thậm chí, số SV vào học mỗi năm lại giảm...

Ông Dụng nói, khóa 1 tuyển được 30 nhưng chỉ có 25 SV theo học. Riêng khóa 4 có 21 SV trúng tuyển nhưng chỉ có 7 SV theo học.

Còn theo thống kê của Bộ thì tổng số SV 4 khóa của 10 CTTT ở pha 1 gần 1.500 SV, tính đến nay còn 1.332 SV. Tương tự, tổng số SV 2 khóa của 13 CTTT pha 2 là 840, đến nay giảm 42 SV (còn 798).

Nguyên nhân số SV "hụt" đi được lý giải là do một số SV nhận được học bổng đã đi học nước ngoài. Một số do không đủ điều kiện để tiếp tục theo học nên chuyển sang chương trình đại trà.

Trưởng Ban điều hành CTTT của Trường ĐH Sư phạm (ĐH Huế) cho rằng, SV chưa rõ mục tiêu của CTTT và sợ học xong không xin được việc. Hơn nữa, SV thi vào ngành Sư phạm không phải đóng học phí nên họ còn băn khoăn khi học chương trình này sẽ phải đóng học phí...

Khó mời giảng viên "ngoại"

Vấn đề kinh phí để duy trì tính bền vững và nâng cao chất lượng của CTTT cũng được đặt ra. Số đông đại biểu đều nhìn nhận, việc mời giảng viên nước ngoài tham gia giảng dạy giúp giảng viên Việt Nam không chỉ có cơ hội làm quen với công nghệ giảng dạy tiên tiến mà năng lực chuyên môn và tiếng Anh của giảng viên Việt Nam được nâng lên nhiều.

Tuy nhiên, tình trạng chung của nhiều trường việc mời giảng viên trường đối tác sang là cả "vấn đề" liên quan đến chế độ đãi ngộ. Hiệu trưởng Trường ĐH Cần Thơ - Đỗ Văn Xê nhẩm tính, kinh phí trả cho giảng viên nước ngoài sang giảng dạy là rất lớn. Ngoài việc đài thọ tiền vé máy bay đi về, mỗi ngày trường phải chi khoảng 40 USD tiền ăn và tiền dạy 1 tiếng là 40 USD...

Phó Hiệu trưởng ĐH Bách khoa (ĐH Đà Nẵng) Đoàn Quang Vinh nêu thực tế, kinh phí chi cho 1 Giáo sư nước ngoài sang giảng dạy một đợt từ 120 - 180 triệu đồng. Chưa kể lịch làm việc của họ cũng không rảnh nên rất khó để bố trí.

Từ thực tế không tuyển được SV, ông Tôn Thất Dụng - Trưởng Ban điều hành CTTT của Trường ĐH Sư phạm (ĐH Huế) lo lắng, tính bền vững của CTTT gặp khó khăn khi kinh phí của dự án không còn được cung cấp, trong khi đó lại không thu được học phí từ người học. Mẫu thuẫn về kinh phí không được cấp nên khó có điều kiện để mời giảng viên từ nước ngoài nên phải sử dụng đội ngũ giảng viên tại chỗ vẫn còn những hạn chế khi giảng dạy bằng tiếng Anh.

Bên cạnh các trường khó xoay sở trong việc mời giảng viên ngoại sang giảng dạy thì một số trường thực hiện tốt.

Theo bảng "xếp hạng" của Bộ thì dẫn đầu danh sách là ĐH Đà Nẵng đã mời được 39 lượt giảng viên nước ngoài/ CTTT được phân bố đều ở cả 4 khóa; Kế đến là Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TP.HCM) hai khóa đầu mời được 28 lượt giảng viên/ CTTT, thế nhưng khóa 3 và 4 lại không mời được giảng viên nào; Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) 4 khóa đầu mời được 29 lượt giảng viên/ CTTT.

Các trường rất khó khăn trong việc mời giảng viên nước ngoài sang tham gia giảng dạy gồm Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Cần Thơ, ĐH Giao thông vận tải, ĐH Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên.

Theo nhận định chung của Bộ GD-ĐT, việc một số trường gặp khó khăn trong việc mời giảng viên nước ngoài tham gia giảng dạy là do trường đối tác đòi hỏi kinh phí quá cao hoặc các giáo sư không sắp xếp được thời gian. Việc này đã ảnh hưởng nhiều đến thực hiện mục tiêu của CTTT là đảm bảo những khóa đầu 100% các môn học do giảng viên nước ngoài đảm nhận.

Phải chuẩn bị kỹ

Ghi nhận những ý kiến từ các đơn vị thực thi, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận đề nghị, các trường triển khai CTTT cần bám sát mục tiêu đề ra trong đề án đào tạo CTTT do Chính phủ ban hành. Song song với đó, cần phải đánh giá hiệu quả để có kế hoạch triển khai 35 CTTT ở 23 trường ĐH trong thời gian tới. Việc đánh giá hiệu quả phải được xem cả về tài chính, bộ máy quản lý, trang thiết bị, lợi ích của SV - giảng viên trong và ngoài nước...

Người đứng đầu ngành giáo dục cũng nhìn nhận, việc triển khai CTTT ban đầu không tránh khỏi những non yếu, lạ lẫm nên phải có đỡ đầu và có thời gian để đầu tư. Tuy nhiên, về lâu dài các chương trình phải sống được, sống tốt và sống tự chủ độc lập....

"Phải có lộ trình để những CTTT trở thành những "đầu tàu" kéo các chương trình khác lên. Từ đó nhân rộng các CTTT khác" - Bộ trưởng chỉ đạo.

Chia sẻ với những trăn trở của ngành giáo dục, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân động viên, khi triển khai CTTT là chúng ta đã "cấy" một yếu tố quốc tế vào trong trường với mong muốn hình thành một mũi ngọn đào tạo chất lượng cao. Như vậy nền chung về đổi mới quản lí của trường cần phải chuyển. Đổi mới mà không tạo được "đồng hướng lợi ích" - đồng hướng của giáo viên, nhà trường, SV và xã hội - thì sẽ không bền vững.

Những trường sắp làm, từ nay đến 2015, phải chuẩn bị giáo viên. Việc xem xét đầu tư sẽ không bình quân mà có phân biệt. Ví như khối Kỹ thuật thì có tăng cường đầu tư hơn để có phòng thí nghiệm...ông Nhân cho biết

• Kiều Oanh