- Thời gian cai sữa cho trẻ quá sớm vào khoảng 9,9 tháng tuổi, trong khi theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organization - WHO), thời điểm cai sữa tốt nhất cho trẻ là từ 18-24 tháng.

Trao đổi với PV VietNamNet, BS. Đào Thị Yến Thuỷ - Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM cho biết, đồ thị mô tả tình hình trẻ bú sữa mẹ từ năm 2001-2006 thấp dần. Với nhiều lý do như cho là sữa hộp tốt hơn, mẹ phải đi làm sớm..., nhiều bà mẹ ỷ lại vào sữa hộp để nuôi con.

- Bác sĩ có thể cho biết tình hình cho con bú sữa mẹ ở TP.HCM và Việt Nam hiện ra sao? Chúng ta đã nghiên cứu thế nào về vấn đề này? Lý do gì khiến các bà mẹ ngày càng ít cho con bú sữa mẹ?

-  Qua các năm từ 2001-2006, tình hình cho con bú sữa mẹ tại Việt Nam ngày càng thấp. Trong khi theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới về nuôi con bằng sữa mẹ, bú sớm là bú mẹ lần đầu tiên trong vòng 30 phút sau sinh giúp mẹ mau xuống sữa, tạo nhiều sữa mẹ và cho nhiều lợi ích khác. Bú mẹ hoàn hoàn không có thêm sữa bò trong 4 tháng đầu đời. Bú mẹ là chủ yếu, sữa bò dặm ít trong 4 tháng đầu đời. Thời điểm cai sữa tốt nhất cho trẻ từ 18-24 tháng.

Trẻ ngày càng bị cai sữa mẹ sớm. (Nguồn: BS. Đào Thị Yến Thủy - Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM).

Lý do các bà mẹ ngày càng ít cho con bú sữa rất nhiều. Nhiều người cho rằng do mẹ sinh mổ nên không có sữa hoặc không đủ sữa cho con bú. Điều đó không đúng. Nếu kiên trì cho bé bú sớm và cho bú nhiều lần, tư thế bú đúng, mẹ dinh dưỡng tốt, tinh thần vui vẻ… thì sẽ có sữa trở lại, dù trễ cả tuần lễ. Điều quan trọng, trẻ bú nhiều thì sữa mới ra nhiều, sữa mẹ mà không lấy ra khỏi vú thì sẽ không tạo sữa thêm, dẫn đến mất sữa.

Lý do thứ hai, mẹ phải đi làm sớm. Nhưng, mẹ có thể vắt sữa ra ly sạch hoặc bình tiệt trùng để người nhà cho trẻ uống. Sữa mẹ vắt ra có thể giữ vài giờ ở nhiệt độ mát tương tự nhiệt độ bình thường trong phòng và 24 giờ để trong tủ lạnh. Mẹ nên cho con bú lúc sáng sớm trước khi đi làm, buổi trưa khi có thể về nhà và buổi chiều đi làm về, kể cả tối và đêm. Nếu phải cho uống thêm sữa ngoài thì nên pha ra ly và cho bé uống bằng muỗng; bé sẽ không bỏ sữa mẹ.

Thậm chí, nhiều người cho là sữa bò bú bình tốt hơn sữa mẹ. Có thể do sữa bò được quảng cáo quá hấp dẫn trên phương tiện truyền thông đại chúng? Bên cạnh đó, nhiều gia đình hiện nay có lại có khả năng thuê người chăm sóc bé, mẹ lại sợ xấu ngực nếu cho con bú nên cho con bú bình sữa bò.

Một lý do khác khiến các bà mẹ ít cho con bú là vì có bệnh trong người. Vấn đề này có thể giải quyết được nếu bạn báo cho bác sĩ biết mình đang cho con bú để được kê đơn thuốc thích hợp.

- Nhiều bà mẹ than phiển trẻ bỏ bú quá sớm, hay không có đủ sữa cho con bú. Điều đó đúng hay sai? Vì sao?

- Trẻ bỏ bú mẹ sớm do mẹ cho bé tập bú bình sớm, bé sẽ chọn một trong hai. Thường bé chọn bú bình vì bú bình dễ hơn (sữa ra mạnh hơn) và sữa bò ngọt hơn sữa mẹ, bé không thích bú mẹ nữa. Nếu cần phải cho uống thêm sữa bò thì nên pha ra ly và cho uống bằng muỗng.

Mẹ mất sữa do không cho con ngậm vú bú thường xuyên, không lấy sữa ra khỏi vú (nên nặn sữa ra khi bị áp xe vú, không thể cho bé bú), mẹ ăn uống kém, không được ngủ nghỉ đủ, tinh thần mệt mỏi, lo lắng, giận dữ, cáu gắt…

Do đó không thể có việc thiếu sữa mẹ. Muốn đủ sữa cho con bú, cần cho trẻ bú sớm, bú theo nhu cầu - ít nhất 10 lần mỗi ngày, bú đêm, mẹ dinh dưỡng đủ, tinh thần thư thái vui vẻ.

Sữa rất cần thiết mà không có thực phẩm nào thay thế được. Vì vậy khuyên các bà mẹ nên cho trẻ bú mẹ kéo dài trong thời điểm này, đừng cai sữa sớm. Ảnh: H.Cát

Trong một cữ bú, sữa mẹ trong vài phút đầu thường trong veo do chứa nhiều nước hơn, sữa sau đó mới trắng đục dần và chứa nhiều chất béo cung cấp năng lượng cho trẻ lớn. Vì vậy cần cho trẻ bú cạn (xẹp một bên vú), rồi hãy cho bú sang bên kia, đừng bú chút bên này chút bên kia thì chỉ bú toàn sữa đầu, không có năng lượng để trẻ tăng cân.

- Sau khi có thông tin về melamine trong sữa, nhiều bà mẹ hoang mang và không muốn cho con tiếp tục uống sữa. Xin bác sĩ hướng dẫn: nếu mẹ muốn tạm ngưng sữa cho con trong thời điểm nhạy cảm này, thực phẩm nào có thể thay thế trong các khẩu phần ăn của trẻ?

- Sữa là một thực phẩm rất cần thiết mà không có thực phẩm nào thay thế được. Vì vậy khuyên các bà mẹ nên cho trẻ bú mẹ kéo dài trong thời điểm này, đừng cai sữa sớm.

Nếu không còn sữa mẹ thì vẫn nên lựa chọn sữa phù hợp của những nhãn hiệu có “tên tuổi” của các công ty lớn đã công bố trên đại chúng “sữa đã kiểm nghiệm và không có chứa melamine”, không mua sữa bao bì nhãn mác và nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng.

Không nên ngưng sữa trẻ, vẫn phải uống đủ với nhu cầu của trẻ theo từng độ tuổi, tối thiểu 500 ml/ngày. Trẻ trên 1 tuổi nếu thay vì ăn 3 chén cháo (đủ chất) và 600-800ml sữa thì có thể ăn 4 chén cháo với 400-500ml sữa cũng được, bé sẽ cũng vẫn tăng cân nhưng chiều cao trẻ sẽ không phát triển tốt bằng uống nhiều sữa.

Cháo đủ chất sẽ là 1 chén 200ml có 30g thực phẩm giàu đạm (2 muỗng canh thịt, cá, đậu hũ băm nhuyễn), 2 muỗng canh rau băm và 1-2 muỗng canh dầu ăn.

- Xin cảm ơn bác sĩ!

• Hương Cát