Yeti là một “nhân vật” đan xen giữa huyền thoại và sự thật nổi lên cả ở phương Đông (Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, Bhutan, Mông Cổ, Tây Tạng...) lẫn phương Tây (Mỹ, Canada, Mehicô…) vào những năm 1950. Liệu phát hiện mới đây nhất có kết thúc được cuộc tranh cãi kéo dài…?

Yeti còn gọi là Người Tuyết, Người chân to (Bigfoot), Dã nhân, Sasquatch được mô tả lần đầu khi những nhà thám hiểm núi Everest mô tả trong Hồi ký của mình. Đó là những sinh vật giống như người, mình đầy lông lá, đi bằng hai chân (để lại những vết trên tuyết rõ rệt), sống rất bí mật trong vùng băng giá, cao khoảng 2,5 mét, nặng từ 250 đến 300 kg và tiếng hú có thể làm tuyết lở.

Nhưng gần đây, sinh vật huyền thoại này được soi sáng bởi một phát hiện mới.

Các nhà khoa học đã dùng kính hiển vi để phân tích một nhúm lông nhặt được trên các tảng đá trong một khu rừng rậm gần biên giới Ấn Độ - Bangladesh.

Bức ảnh dấu chân Yeti do Shipton chụp năm 1951.

Việc kiểm tra chứng tỏ những sợi lông khá dày, cứng và dai này không thuộc về bất cứ loài vật hoang dã nào đã biết trong khu vực. Song chúng lại giống một cách kỳ lạ với một số sợi mà nhà chinh phục núi Everest Sir Ađmun Hillary thu được từ nửa thế kỷ trước.

Nhà nghiên cứu Ian Redmond, chuyên gia về linh trưởng cho biết: “Những sợi lông này là dẫn chứng thuyết phục nhất rằng Yeti thực sự tồn tại. Yeti có thể là một loài sinh vật nào đó chưa biết, sống trong những vùng đủ xa để cho tới nay con người chưa đặt chân tới. Chúng tôi hết sức xúc động”.

Yeti theo hình dung chung của cả Đông và Tây.

Nhà khoa học 54 tuổi này cho biết ông và và các đồng nghiệp Trường ĐH Oxford tin rằng đây là sợi lông của loài vật thường phát ra tiếng kêu vang động từ rừng vọng lại có thể là gấu đen, vượn, chó rừng, lợn rừng. Ông bổ sung: “Lông của chúng hoàn toàn là mô sừng, dài từ 3,3 đến 4,4 cm, dày và xoăn. Chúng tôi chưa khẳng định những sợi lông này bị rơi ra do trận đánh nhau giữa các đối thủ, nhưng chúng giống với những sợi lông mà Sir Edmund Hillary mang về”.

Phân tích ADN có thể giúp chúng tôi giải quyết bí ẩn của Yeti. Ông Redmond nói “Kiểm tra bằng ADN cũng không thể xác định được sinh vật này, mà chỉ có thể phát hiện nó liên quan đến loài nào đã biết. Có thể là một loài linh trưởng hoàn toàn mới nếu nó không phải là Yeti của huyền thoại”. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng sự xúc động của ông trước sự đột phá khoa học đầy tiềm năng pha trộn với sự sợ hãi.

Hình dung về Yeti của người Mỹ về con vật huyền thoại sống ở vùng núi phủ băng của tiểu bang Caliornia mà họ gọi là Bigfoot, Sasquatch, mà các học giả Trung Quốc cho rằng cũng là Yeti.

Ông còn nói: “Cái không bình thường đối với chúng tôi chỉ là, quần thể của chúng quá nhỏ bé. Chúng tôi muốn đề xuất với chính phủ Liên bang (tức Mỹ) và chính phủ Ấn Độ, nên cố sức bắt được một cá thể cho một viện bảo tàng”.

“Chúng ta tiếp cận với vấn đề này ở thế kỷ 21 chứ không phải ở thế kỷ 19, Bất cứ nguồn gốc của những sợi lông này ra sao, thì chủ nhân của chúng cũng giống như con người, đang phải chịu đựng sự chia cách, như các kiểm tra đã chỉ ra. Nhúm lông tìm thấy tại khu đối Tây Garo xa xôi, bám trên các tảng đá của sườn đồi là nơi có thể loài sinh vật giống như khỉ này thường ra phơi nắng. Năm 2003, một người gác rừng tuyên bố đã trông thấy một Yeti suốt ba ngày liền.

Người mô tả Yeti đầu tiên là một nhà thám hiểm người Anh Thiếu tá LA Waddell vào năm 1889 khi ông tới nước Sikkim: “Một số dấu chân in trên tuyết được thổ dân cho là của những người hoang dã, đầy lông lá, sống trong băng tuyết”.

Năm 1921 Đoàn thám hiểm Everest của Hội Địa lý hoàng gia cũng tìm thấy các dấu chân trên tuyết ở độ cao 21.000 feet (tương đương 6.400 m) và cho là của một giống người mà họ đặt tên là “người tuyết ghê tởm” (abominable snowman).

Từ đó Yeti né tránh mọi sự phát hiện mặc dù người ta đã cố gắng rất nhiều để tìm nó. Có lẽ đáng kể hơn cả là Đoàn thám hiểm do báo Daily Mail tổ chức vào năm 1954, gồm các nhà khoa học và nhà trèo núi, được sự hỗ trợ của 200 người Sherpa (tộc người sống dưới chân dãy Hymalaya, chuyên dẫn đường và khuân vác đồ đạc cho những người leo núi), đã lùng sục các điểm nghi ngờ tại dãy núi này trong suốt một tháng. Họ không tìm thấy một vết tích nào của Yeti, nhưng cũng ghi lại được một số dấu chân không xác định.

Một vài sự kiện nói thêm

- Để hình dung ra tầm vóc của Yeti, người ta suy ra từ dấu chân của chúng: dài 33 cm, rộng 25 cm. Dấu chân tìm thấy ở Hymalaya năm trước thoắt ẩn thoắt hiện chứng tỏ Yeti là con vật lẩn trốn tài tình.

- Tên Yeti xuất phát từ tiếng Tây Tạng có nghĩa là “gấu đá”.

- Yeti giống đười ươi (orangutan) và các hoá thạch orangutan đã tìm thấy ở đươi chân dãy Hymalaya.

- Trung Quốc cũng có Hội nghiên cứu Yeti. Học giả Wang Fang Cheng cho rằng Yeti là hậu duệ của người tiền sử không lồ Gigantopithecus, sống cách nay từ 10 triệu đến 600.000 năm.

Tuy nhiên chưa bắt được một Yeti cụ thể nào thì tất cả vẫn chỉ là giả định.

• Tuấn Hà (tổng hợp)