Garry Kimovich Kasparov sinh tại Gary Weinstein ở Baku, Azerbaijan, vào năm 1963. Anh học chơi cờ vua từ cha mình năm 7 tuổi. Cựu vô địch cờ vua thế giới Mikhail Botvinnik đã nhận xét: ''Tương lai môn cờ vua nằm trong tay chàng trai trẻ này''.

Đại kiện tướng Kasparov.

Năm 1973, Kasparov theo học tại Trường cờ vua Botninnik và tiếp tục tiến bộ rất nhanh. Năm 1975, anh trở thành người chơi cờ trẻ nhất giành chức vô địch tại Giải cờ vua trẻ của Liên bang Xô Viết. Năm 16 tuổi, Kasparov giành chức vô địch ở Giải cờ vua trẻ thế giới. Anh giành danh hiệu Đại kiện tướng vào sinh nhật lần thứ 17.

Năm 1984, anh thi đấu với đương kim vô địch cờ vua Anatoly Karpov. Đây là trận đấu đầy căng thẳng, kéo dài tới 6 tháng - dài nhất trong lịch sử cờ vua. Cuối cùng Florencio Campomanes, Chủ tịch Liên đoàn cờ vua quốc tế (FIDE), phải cho dừng trận đấu và sắp xếp lần so tài thứ hai. Vào tháng 11/1985, Kasparov đã đánh bại Karpov và trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới trẻ nhất ở độ tuổi 22. Anh đã giữ danh hiệu này 12 năm liên tiếp.

Sau những xích mích trong một thời gian dài với FIDE, Kasparov thành lập một tổ chức đối địch mang tên Hiệp hội cờ chuyên nghiệp (PCA) và tổ chức trận so tài tranh giải vô địch thế giới vào năm 1993. Trong trận này, anh đã đánh bại Đại kiện tường cờ vua người Anh Nigel Short. Cùng lúc đó, FIDE tổ chức trận đấu tranh giải vô địch chính thức của họ. Anatoly Karpov đã chiến thắng trước Jan Timman. Do đó, cả Kasparov và Karpov đều tự cho là giành danh hiệu quán quân cờ vua thế giới. Năm 1995, Kasparov đánh bại ngôi sao đang nổi người Ấn Độ Viswanathan Anand. Anh nổi tiếng về việc có lối chơi theo kiểu trực giác kỳ lạ và nhìn bàn cờ nhanh như chớp. 

So tài với máy

Vào tháng 2/1996, Kasparov đấu 6 ván với máy tính Deep Blue của Công ty IBM. Mặc dù Đại kiện tướng dễ dàng đánh bại Deep Thought - tiền thân của Deep Blue - 2 năm trước song đây là trận đấu khó khăn nhất đối với nghề nghiệp của anh. Trong ván đầu tiên, Deep Blue đã làm nên lịch sử bằng cách đánh bại Kasparov. Chiến thắng này đánh dấu lần đầu tiên một đương kim vô địch thế giới thất bại trong một ván cờ trước đối thủ máy tính. Tuy nhiên, Kasparov không dễ gì chịu thua. Nổi tiếng về tính kiên trì và tinh thần thép, anh đã thay đổi chiến lược vào giữa ván thứ hai và giành thắng lợi. Mặc dù ván thứ ba và thứ tư diễn ra căng thẳng song chỉ dẫn tới kết quả hoà. Kasparov tiếp tục thắng ở 2 ván còn lại. Kết quả là anh đã giành thắng lợi chung cuộc với tỷ số 4-2. 

Kasparov đang suy tính nước cờ tối ưu.

Deep Blue có thể kiểm tra và đánh giá 200.000.000 vị trí cờ mỗi giây trong khi Kasparov chỉ có thể đánh giá 3 nước cờ. Cả hai đều có khả năng nhìn vào bàn cờ, phân tích vị trí rồi đưa ra nước cờ tối ưu nhất. Sau khi kết thúc trận đấu, Kasparov đưa ra lời tái thách đấu. Một năm sau, anh so tài với phiên bản nâng cấp tên là Deeper Blue. Trận đấu 6 ván kéo dài từ ngày 5/3 tới 5/11/1997 và kết thúc với phần thắng nghiêng về Deeper Blue. Đó là lần đầu tiên một đại kiện tướng thua máy tính. 

Tháng 2 năm nay, Kasparov đã đọ sức với chương trình chơi cờ Deep Junior của Israel. Trận đấu đã kết thúc với tỷ số hoà 3-3 (1 trận thắng, 1 thua và 4 trận hoà), làm tan vỡ hy vọng báo thù của kỳ thủ người Nga này sau thất bại trước siêu máy tính Deep Blue. Theo luật cờ vua, mỗi một trận thắng được một điểm và mỗi trận hoà được nửa điểm. Kasparov giải thích, sở dĩ anh đề nghị hoà để kết thúc chóng vánh trận đấu, còn hơn là mạo hiểm để có thể bị mắc sai lầm và phải chịu thất bại trong một cuộc đọ sức gay go và dai dẳng. Những máy tính được lập trình để chơi cờ như Deep Junior sẵn sàng trừng trị ngay tức khắc trước bất kêt sai lầm nào dù là nhỏ nhất của con người bởi khả năng tính toán siêu việt của mình.

Hoà chung cuộc

Kasparov lắng nghe câu hỏi của các nhà báo sau ván thứ tư.

Kasparov nói những nước đi của anh thông qua một chương trình nhận dạng giọng nói và một nhân viên giám sát chắc chắn rằng máy tính ghi những lời nói đó đúng cách. Chương trình X3D Fritz - sự kết hợp của phần mềm chơi cờ giỏi nhất và phần mềm công nghệ X3D chuyên về thực tế ảo - có thể xem xét khoảng 3 triệu vị trí cờ mỗi giây và khả năng đánh bại đối thủ của nó là 99,9%. Garry Kasparov và máy tính X3D Fritz đã chấp nhận một tỷ số hòa ở nước cờ thứ 37 sau cuộc đọ sức kéo dài 3 giờ 20 phút đầy căng thẳng ở ván đầu tiên. Nhà cựu vô địch thế giới thừa nhận mình đang gặp khó trước đối thủ ''ảo'' này.

Kasparov đã thua cuộc trong ván cờ thứ hai sau 3 giờ đấu trí đầy căng thẳng. Kết quả này đặt anh vào vị trí bất lợi sau khi hoà trong ván đầu tiên. Kasparov đã phạm phải sai lầm vào cuối ván đấu, để cho con hậu của Fritz X3D - quân mạnh nhất của nó - xâm nhập sâu vào lãnh thổ của mình. Do đó, đại kiện tướng này không thể cứu hoặc bảo vệ vua và thua cuộc ở nước thứ 39. Theo Đại kiện tướng cờ vua Maurice Ashley, sai lầm của Kasparov thật kinh khủng. Ashley nói: ''Kasparov đã phạm sai lầm và máy tính đã chộp ngay lấy nó''.

Kasparov phục thù bằng chiến thắng ở ván thứ ba và hoà ở ván cuối cùng. Kết quả chung cuộc là 2-2. Sau ván thứ tư, Kasparov nhận xét chương trình máy tính X3D Fritz mạnh hơn siêu máy tính Deep Blue của IBM - đấu thủ của anh trong năm 1996 và 1997. Anh nói: ''Máy móc đang trở nên tốt hơn, song con người cũng học được nhiều điều. Hôm nay, tôi biết nhiều hơn về các máy tính so với 6 năm về trước''. Hiện Đại kiện tướng này vẫn được Liên đoàn cờ vua quốc tế (FIDE) xếp ở vị trí thứ nhất trước nhà vô địch cờ vua thế giới Vladimir Kramnik của Nga.

(Minh Sơn - Tổng hợp)