Trước đây, căn bệnh này đeo đẳng người ta từ bé đến lớn, thậm chí cả đời người. Nhẹ thì ngoại hình mất cân đối, kém thẩm mỹ, phần nào hạn chế khả năng lao động. Nặng thì lồng ngực lép do các xương sườn bị xẹp, dung tích phổi giảm, sức thở bị hạn chế, giảm tuổi thọ. Ngày nay, Việt Nam đã có thể chữa khỏi gù vẹo cột sống nếu bệnh được phát hiện khi bệnh nhân chưa trưởng thành.

Các loại gù vẹo

- Gù vẹo không rõ nguyên nhân (ước khoảng 70% số người mắc).
- Loại bẩm sinh, sinh ra đã vẹo, chụp X-quang thấy hình ảnh thừa hay thiếu nửa đốt sống (khoảng 15%).
- Loại một khối cơ tương ứng bị liệt làm cột sống mất đối xứng, mất thăng bằng (khoảng 10%).
- Loại xương chậu bị mất thăng bằng, hai chân không dài bằng nhau dẫn đến cột sống cong bù trừ (khoảng 5%).

Phát hiện gù vẹo cột sống bằng mắt thường:

Các gia đình có ông bà hay cha mẹ mắc bệnh này cần chú ý đề phòng nguy cơ gù vẹo cột sống cho các con, vì có đến 1/3 tổng số bệnh nhân ảnh hưởng huyết thống gia đình. Nên chú ý là các cung cong có từ bao giờ, có nặng dần lên không, có bệnh gì khác làm một nhóm cơ nào bị yếu không, khung chậu hông có thăng bằng không, hai chân có so le không?

Cha mẹ có thể tự phát hiện bệnh cho con bằng mắt thường theo cách sau đây:

- Cột sống cong, nhẹ bị một chỗ, nặng có đến hai ba cung cong, có thể cong ở ngực, ở thắt lưng hoặc cả hai.
- Vai mất thăng bằng, mất đối xứng.
- Cho cháu bé đứng, gối thẳng không gấp, cúi gập người, trường hợp bị bệnh thì nơi gù nhô lên rất rõ. Nếu đứng thẳng thì khó nhận thấy hơn.

Nếu cột sống cong vẹo, trên da lại có nhiều vết nâu đỏ rải rác; ngón tay quắp, mô tay teo, thì đó là triệu chứng của một bệnh khác.

Cột sống có thể bị vẹo, gập và xoắn vặn, xác định đúng phải có tiêu chuẩn chính xác và thường khó khăn. Vì thế có thắc mắc nghi ngờ nên đến khám bệnh ở cơ sở y tế có thầy thuốc chuyên khoa về chỉnh hình có kinh nghiệm.

Các bệnh khoa chuyên ngành được tổ chức tốt thường lưu trữ hồ sơ thăm khám bệnh nhân với các chỉ tiêu đã được quốc tế chuẩn hóa, các phim X quang, để theo dõi liên tục sự tiến triển. Ðặc biệt các cháu bé đã bị vẹo từ 3 đến 7 tuổi sẽ phát triển rất nặng. Vì thế cần được theo dõi liên tục và định kỳ thăm khám để không bị đột ngột khi cột sống đã gù vẹo quá nặng.

Ðiều trị

Ở các nước có nền y học phát triển đã chuẩn hóa được lý luận bệnh học và kỹ thuật thăm khám, đánh giá, điều trị dự phòng từ khi các cháu còn nhỏ (3-7 tuổi). Các nhà khoa học ở đây cho rằng:

- Các loại thể thao như bóng chuyền, leo dây, bơi lội và ngồi học với bàn ghế ngay ngắn, chuẩn là rất đáng khuyến khích cho trẻ bị gù vẹo cột sống.
- Phương pháp kéo liên tục để điều trị giúp cho các cuộc mổ thuận lợi hơn.
- Các loại áo chỉnh hình cũng rất hữu ích, nhưng đòi hỏi trẻ bị gù vẹo cột sống thuận lòng cộng tác mang áo để điều trị. Gia đình cần hiểu biết, quan tâm thường xuyên đến trẻ để điều chỉnh áo chỉnh hình liên tục và định kỳ. Những trẻ bị cong vẹo cột sống cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định đúng, có kỹ thuật viên làm áo chuẩn, có chuyên viên phục hồi chức năng hướng dẫn luyện tập, sử dụng áo.

Tuy vậy, với các trường hợp mà các đường cong gù vẹo ngày càng nặng (đặc biệt vào tuổi dậy thì; gái 13 tuổi, trai 14-15 tuổi), các phương pháp nói trên chỉ là hỗ trợ cho phẫu thuật. Thời điểm quyết định bước ngoặt là tuổi dậy thì. Nếu quá tuổi đó gù vẹo càng nặng và xương đã rắn chắc định hình, phẫu thuật sẽ rất nặng nề phức tạp.

Ngày nay với nhiều phương tiện hiện đại, phẫu thuật viên có trình độ tốt thì mổ chỉnh hình, một số bệnh viện Việt Nam đã điều trị nhiều ca gù vẹo rất có kết quả, hạn chế được nhiều sự phát triển của bệnh, tránh cho trẻ nguy cơ tàn phế.

GS.BS. Dương Ðức Bính, Sức khoẻ & Đời sống