Một phòng thí nghiệm của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tạo thành công virus cúm gia cầm nguyên mẫu H5N1 an toàn, đánh dấu bước tiến đầu tiên trong nỗ lực sản xuất vắc-xin cho người.

Thế giới giờ đã yên tâm phần nào nhờ bước đột phá quan trọng này.

Người phát ngôn Dick Thompson của WHO cho biết trong tuần này, loại virus nguyên mẫu sẽ được trao cho ba công ty dược phẩm quan tâm tới việc sản xuất vắc-xin mẫu và thử nghiệm lâm sàng. Việc thử nghiệm này sẽ mất vài tháng song sản xuất vắc-xin trên quy mô lớn sẽ chỉ bắt đầu nếu một đại dịch ở người bùng nổ.

Kể từ khi cúm gia cầm xuất hiện ở châu Á, WHO đã nỗ lực hết sức để bào chế một loại vắc-xin bảo vệ con người chống lại dạng virus H5N1. Dịch bệnh đã cướp đi sinh mạng của 26 người tại Việt Nam và Thái Lan, cũng như buộc chính phủ các quốc gia châu Á tiêu huỷ hàng chục triệu con gia cầm.

Trong tháng 1 vừa qua, WHO đã yêu cầu ba phòng thí nghiệm tạo ra một loại virus mẫu. Người phát ngôn từ chối tiết lộ tên phòng thí nghiệm đã thành công, song nói thêm rằng tuyên bố chính thức sẽ được đưa ra nội trong tuần này. Ba phòng thí nghiệm trên là Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh ở Atlanta, Bệnh viện St.Jude ở Memphis, cùng Viện Kiểm soát và Tiêu chuẩn Sinh học quốc gia Anh. Ban đầu, có 11 công ty dược phẩm tỏ ý muốn sản xuất vắc-xin cúm gia cầm cho người. Sau đó, chỉ còn ba công ty khẳng định họ muốn tiếp tục.

Cả ba phòng thí nghiệm đã cố gắng tạo ra dạng H5N1 an toàn bằng cách sử dụng tiến trình gọi là di truyền nghịch. Kỹ thuật di truyền nghịch cho phép các nhà nghiên cứu tạo ra virus cúm bằng cách sử dụng công cụ sinh học để loại bỏ các tính trạng gây chết người của virus, đồng thời giữ lại tính trạng kích thích kháng thể trong hệ miễn dịch của con người. Các virus cúm sử dụng một chuỗi amino acid, gọi là RNA, với tư cách là bộ gien của chúng. Chuỗi anino acid này dễ gãy hơn so với ADN (ADN mang thông tin di truyền của các dạng sống cao hơn). Kỹ thuật di truyền nghịch biến 8 gien RNA của virus cúm thành ADN. Những ADN này sẽ được xử lý trong phòng thí nghiệm để bổ sung hoặc loại bỏ các tính trạng.

Bước đầu tiên là lấy lớp vỏ protein ngoài của virus cúm gà H5N1 để khử các tính trạng nguy hiểm của nó. Sau đó, vỏ ngoài được chuyển đổi gien này được ghép lên lõi của một dạng virus cúm năm 1934. Bước thứ hai là nuôi cấy dạng virus mới trong các dòng tế bào thuần chủng, thử nghiệm chúng trên gà và chồn sương để chứng tỏ các độc tính đã bị khử - rào cản cuối cùng trước khi cung cấp virus cho các công ty sản xuất vắc-xin. Tại các công ty sản xuất vắc-xin, virus mới sẽ được nuôi cấy trong trứng để nhân chúng lên nhiều lần, giết chết virus và tinh lọc các mẫu thuộc lớp vỏ ngoài của virus. Những mẩu này sẽ kích thích các kháng thể bảo vệ trong cơ thể người khi được tiêm vào cánh tay.

Minh Sơn (Theo Reuters)