-  Với một định nghĩa thông thường, thì xuất siêu hẳn là lành mạnh và rất đáng mừng cho nền kinh tế. Tuy nhiên, xuất siêu trong hoàn cảnh hiện nay liệu có đáng mừng?

Kể từ năm 1992, hiện tượng xuất siêu trong một tháng đã trở lại trong hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam. Tháng 1/2009, con số chính thức xuất siêu khoảng 400 triệu USD. Sang tháng 2, nhập khẩu tăng trở lại nhưng tính chung hai tháng vẫn xuất siêu đến gần 300 triệu USD.

Xuất siêu nhờ nhập khẩu giảm, không có gì đáng vui mừng. (Ảnh: VNN)

Theo số liệu thống kê, xuất khẩu trong hai tháng đầu năm 2009 của Việt Nam vẫn sụt giảm. Tuy nhiên, so với nhập khẩu có mức sụt giảm lớn hơn rất nhiều thì dù không có thành tích tăng trưởng nhưng bất ngờ chúng ta lại có "thành tích" xuất siêu. 

Như vậy, xuất siêu xuất phát chính từ việc nhập khẩu giảm chứ không phải do xuất khẩu tăng. Đây được xem là một đột biến bất thường hơn là một dấu hiệu tăng trưởng.

Theo các chuyên gia xuất khẩu, tăng trưởng bền vững là phải dựa trên sự gia tăng về khối lượng hàng hóa, mở rộng thị trường đi kèm điều kiện  tỷ giá so với ngoại tệ không đổi. Sự gia tăng đó, nếu tạo ra xuất siêu mới là sự đáng mừng và bền vững.

Trong danh mục hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam thì chỉ có 4 mặt hàng tăng, trong đó hai mặt hàng tăng đáng kể, còn gần 20 mặt hàng khác lại giảm. Tất cả các mặt hàng chủ lực như dầu khí, dệt may, thủy sản... đều giảm mạnh. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào một số thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, ASEAN… đều giảm trên 20%. Hai mặt hàng tăng là lúa gạo tăng 113% và kim loại quý tăng hơn 3.000%.

Nếu xuất khẩu gạo tăng cao nhờ được giá và sự chuẩn bị nguồn hàng và điều hành tốt trong nước có thể tính dài hạn thì xuất khẩu kim loại quý, mà chủ yếu là tái xuất vàng, là yếu tố mang tính chất bất ngờ và rất khó lặp lại.

Nếu loại trừ phần xuất khẩu vàng ra khỏi kim ngạch xuất khẩu của cả nước thì trong hai tháng đầu năm nay, nước ta sẽ nhập siêu tới 617 triệu USD, chứ không phải xuất siêu 300 triệu USD như đã công bố.

Vì thế, xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu và tình trạng xuất siêu lúc này không có gì đáng mừng. Và nếu kéo dài thì năng lực sản xuất và xuất khẩu của nền kinh tế lại có vấn đề. 

Nhập khẩu giảm lại đáng lo?

Kim ngạch nhập khẩu trong 2 tháng đầu năm 2009 đạt  7,73 tỷ USD, giảm tới 43,1% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, giá trị nhập khẩu của tất cả các mặt hàng chủ lực đều giảm. Nhập khẩu từ những đối tác lớn như Trung Quốc, Singapore, Đài Loan, Nhật Bản, Thái Lan… đều giảm mạnh, khoảng trên dưới 40%. 

Cơ hội nhập khẩu nguyên liệu và công nghệ giá hợp lý đang đến. (Ảnh: VNN)

Trong cơ cấu nhập khẩu của Việt Nam có tới 70% là nguyên liệu và máy móc. Phần lớn các ngành công nghiệp xuất khẩu lớn của Việt Nam như dệt may, da giày, đồ gỗ đều có tỷ lệ nhập khẩu nguyên phụ liệu đến 60-70%.

Các thị trường Trung Quốc, Singapore, Đài Loan, Nhật Bản, Thái Lan... vốn là thị trường mà chúng ta nhập siêu rất lớn. Như với Trung Quốc, chúng ta nhập siêu gần 9 tỷ USD, mà chủ yếu là nhập nguyên liệu, máy móc, gia công sản xuất  để xuất siêu sang châu Âu - Mỹ.

Vì thế, nhập khẩu giảm mạnh cũng có nghĩa là đầu tư xây dựng và sản xuất gia công cho xuất khẩu bị giảm. Xét về dài hạn thì năng lực của nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng do chúng ta không duy trì được sự đầu tư liên tục cho sản xuất. Đây chính là điều đáng được cảnh báo.

Trên một góc độ khác, một số chuyên gia cho rằng, Việt Nam là nước nhập khẩu để gia công, để đầu tư năng lực cho nền kinh tế thì trong lúc giá cả nguyên liệu, máy móc, công nghệ trên thế giới đang suy giảm thì lại chính là cơ hội để nhập khẩu.

Nếu có lực và cái nhìn dài hạn, chúng ta hoàn toàn có thể trữ dầu để chờ ngày giá lên, nhập nguyên liệu để dành cho những hợp đồng về sau và thậm chí là tái xuất kiếm lãi như vàng. Hơn thế, nhập khẩu công nghệ vào thời điểm này cũng rẻ hơn, là cơ hội cho DN phát triển năng lực cạnh tranh về dài hạn.

Vì thế, tranh thủ nhập khẩu lúc này là một nước đi hay và nếu có nhập siêu vì lý do này thì cũng không có gì đáng ngại.

• Phước Hà