Để hiểu rõ hơn về hoạt động phân phối hàng hóa, dịch vụ “truyền tiêu” chân chính, hãy xem xét hoạt động của các công ty bảo hiểm nhân thọ. Công ty bảo hiểm luôn tạo điều kiện cho mọi người tham gia trở thành đại lý mà không phải trả bất kỳ  chi phí nào.

Thu nhập chính của các đại lý bảo hiểm nhân thọ là tiền hoa hồng trên những hợp đồng bảo hiểm do chính mình và đại lý của mình (nếu có) bán được, song đa số là được bán cho khách hàng là người tiêu dùng, có thể là người thân, bạn bè hoặc hàng xóm nhưng không thuộc hệ thống đại lý. Điều này đồng nghĩa với việc không xảy ra tình trạng của hình thức “truyền tiêu tháp ảo” là mua bán lòng vòng trong hệ thống đại lý.

Để có được thu nhập cao, các đại lý bảo hiểm phải đầu tư nhiều thời gian và công sức để tìm và thuyết phục khách hàng mua dịch vụ của mình cũng như nuôi dưỡng và phát triển hệ thống đại lý của mình. Xét về phía người tiêu dùng, việc khách hàng mua bảo hiểm nhân thọ hoàn toàn xuất phát từ những lợi ích mà dịch vụ này mang lại với khoản chi phí hợp lý chứ không phải mua là để được tham gia làm đại lý.

Với ví dụ đơn giản sau đây, chúng ta có thể thấy rõ tính chất lừa đảo của hình thức kinh doanh “truyền tiêu” trá hình: giả sử có một công ty “truyền tiêu tháp ảo” bán máy lọc nước với giá 500 USD/cái. Đó là cái giá quá cao so với sản phẩm cùng loại trên thị trường nên đa số người tiêu dùng không chấp nhận mua. Giả sử trung bình một nhà phân phối phải bảo trợ ít nhất 4 nhà phân phối dưới mình để có thể thu hồi được số tiền 500 USD đã bỏ ra mua một máy lọc nước thì chỉ đến cấp thứ 12 trong hệ thống này, số người tham gia làm nhà phân phối đã lên đến 16.777.216, vượt xa dân số của TP.HCM.

Song trên thực tế không phải mọi người dân tại thành phố đều có ý định là tham gia làm nhà phân phối nên không sớm thì muộn, công ty phân phối theo kiểu “truyền tiêu tháp ảo” sẽ không thể tuyển thêm được nhà phân phối mới. Đó cũng là lúc hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” này sụp đổ vì không tuyển được nhà phân phối mới thì công ty sẽ không tạo ra đủ doanh thu để trang trải các chi phí hoạt động và trả tiền hoa hồng của những nhà phân phối “lâu năm” có vị trí ở các tầng cao trong hệ thống. Vậy khi công ty sụp đổ thì ai sẽ là người mất tiền?

Tất nhiên, những nhà phân phối mới gia nhập nằm ở các tầng thấp nhất của hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” sẽ là nạn nhân vì hoàn toàn chưa bảo trợ được một nhà phân phối nào dưới mình để có thể bán máy lọc nước. Ở ví dụ này, tỷ lệ nạn nhân bị mất tiền luôn chiếm hơn 75% tổng số các nhà phân phối từng tham gia hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” (tỷ lệ nạn nhân được tính bằng Số lượng nhà phân phối ở cấp thấp nhất của hệ thống "truyền tiêu tháp ảo" khi sụp đổ chia cho Tổng số nhà phân phối từng tham gia vào hệ thống). Tỷ lệ này không phụ thuộc vào thời điểm và số cấp bậc mà hệ thống hiện có khi sụp đổ. Giả sử hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” này bị sụp đổ khi phát triển được đến cấp thứ 10 thì khi đó sẽ có đến 1.048.576 người bị mất tiền với tổng số lên đến 524.288.000 USD (500 USD x 1.048.567 nạn nhân). Đây là số tiền quá lớn đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
 
Nói tóm lại, không sớm thì muộn, công ty “truyền tiêu tháp ảo” sẽ bị sụp đổ giống như Nước hoa Thanh Hương. Khi đó, đại đa số các nhà phân phối trong hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” là nạn nhân bị mất tiền. Số tiền mà họ bị mất đã rơi vào tay chủ công ty cùng thiểu số người “may mắn” có vị trí ở các bậc cao nhất trong hệ thống “truyền tiêu tháp ảo”. Điều này lý giải tại sao một số ít nhà phân phối nằm ở các cấp bậc cao trong hệ thống “truyền tiêu tháp ảo” có thu nhập hàng tháng lên đến hàng chục triệu đồng mà không phải tốn nhiều thời gian và công sức.

Ở nước ta, do chưa có văn bản pháp luật quy định cụ thể đối với hoạt động kinh doanh và phân phối hàng hóa theo kiểu “truyền tiêu” nên hiện nay chưa có đủ cơ sở pháp lý để đánh giá chính xác về tính hợp pháp của từng công ty hoạt động theo loại hình này. Theo DSA (Hiệp hội các công ty bán hàng truyền tiêu, Mỹ) thì ngay tại Mỹ, Luật pháp Liên bang cũng chưa cung cấp đầy đủ cơ sở để phân biệt rõ đâu là “truyền tiêu tháp ảo” và đâu là “truyền tiêu”. Vì vậy, chúng ta cần phải hết sức cảnh giác trước những lời mời tham gia làm nhà phân phối cho những công ty bán hàng theo kiểu “truyền tiêu”. 

(Theo Thanh Niên)