Cơ quan tình báo trung ương Mỹ đang bí mật sử dụng một chiếc Boeing 737 làm công cụ tiến hành những vụ bắt bớ và thẩm vấn tù nhân. Việc làm này có hợp pháp không?

Chiếc Boeing 737 chuyên thực hiện những phi vụ mật của CIA.

Từ một câu chuyện...

Cũng giống như nhiều tù nhân khác với "những giai thoại" đầy hấp dẫn về ngược đãi, Khaled el-Masri đã trải qua một thời kỳ khó khăn để thuyết phục mọi người tin anh. Thậm chí người chung chăn gối với anh cũng không biết điều gì đã gây ra sự mất tích đột xuất của chồng cô trong suốt thời gian 5 tháng năm ngoái.

Masri, một công dân Đức gốc Lebanon cho biết hôm 31/12/2003 khi anh đang xuống một chiếc xe buýt tại Macedoni, phía trung nam châu Âu lúc đang đi nghỉ thì ngay lập tức bị còng tay và đưa tới một nhà khách ngoại ô thủ phủ Skopje. 3 tuần sau, vào tối ngày 23/1/2004, anh bị bịt mắt và đưa lên một chiếc phi cơ có động cơ đang chạy ù ù. Masri kể lại anh đã leo lên những bậc thang khá cao "giống như đang lên một chiếc phi cơ chở khách thông thường" rồi bị xích chặt xuống sàn sắt của máy bay.

Masri sau đó được đưa tới Afghanistan và giam trong một nhà tù của quân đội Mỹ. Tại đây, anh bị cùm chân tay, nhiều lần bị đấm đá, và bị thẩm vấn về những kẻ cực đoan thuộc đền thờ Hồi giáo của anh ở Ulm, Đức. Vài tháng sau, Masri được trả tự do và bị đẩy xuống một con đường vắng vẻ dẫn vào Macedonia. Anh đã tìm cách miêu tả cuộc phiêu lưu ác mộng của mình cho một lính tuần tra biên giới song không thành công. "Người đàn ông đó cười vào mặt tôi", Masri nói với tờ New York Times, "Rồi anh ta nói: Đừng kể chuyện này với bất kì ai vì họ sẽ không tin anh. Tất cả sẽ chỉ cười anh".

Giờ đây thì không ai có thể cười, nhất là CIA. Người ta đã phát hiện ra những kế hoạch bay chưa từng công bố trước đó cho thấy CIA đã sử dụng chiếc Boeing 737 như một máy bay chở khách tối mật có thể di chuyển mọi nơi trên thế giới để phục vụ việc thẩm vấn tù nhân trong cuộc chiến chống khủng bố.

Thông tin về chuyến bay của chiếc Boeing dường như đã xác nhận câu chuyện của Masri. Luật sư của Masri, ông Gnjidic cho rằng thông tin này vô cùng "quan trọng" trong trường hợp của Masri. Hiện vụ bắt giữ anh đang được điều tra do một công tố viên tại Munich và nhiều khả năng người ta sẽ kết luận đây là một vụ bắt cóc.

Trong một động thái nhằm "gây khó khăn" cho Tổng thống Bush, luật sư Gnjidic cho biết một kênh truyền hình Đức đang có kế hoạch đăng tải câu chuyện của Masri trước chuyến thăm Đức của ông Bush tuần này. Bộ trưởng Nội vụ Đức Otto Schily gần đây đã gặp Giám đốc CIA Porter Goss để thảo luận về vấn đề này và một số nguồn tin từ Đức cho hay ông Schily đang muốn tìm kiếm một lời xin lỗi. Trong khi đó, các quan chức CIA từ chối bình luận về cuộc gặp này cũng nhất bất kì chi tiết nào trong câu chuyện của Masri.

Bằng chứng về việc Masri bị các điệp viên Mỹ bắt chỉ là một đòn nhẹ đối với CIA trong bối cảnh cơ quan này đang đối mặt với vụ scandal ngược đãi tù nhân. Cùng với những lịch trình bay từ trước đó của chiếc phi cơ Gulfstream V, hành trình bay của chiếc Boeing 737 là bằng chứng rõ ràng nhất về một hệ thống nhà tù "ma" trên toàn cầu do CIA điều hành, nơi các nghi phạm khủng bố bị thẩm vấn mật.

...đến lo ngại của quan chức CIA

Các quan chức cao cấp trong CIA đang tỏ ra lo sợ phải lãnh trách nhiệm trước mạng lưới nhà tù bí mật này nhất là khi áp lực từ phía luật sư và nhà hoạt động nhân quyền ngày càng tăng. Sự lo ngại này mới chỉ trầm trọng hơn từ tuần trước khi Tổng thống Bush chỉ định ông John Negroponte - Đại sứ Mỹ tại Iraq vào vị trí Giám đốc tình báo quốc gia. Negroponte, một nhà ngoại giao có thành tích sáng chói sẽ đảm nhiệm việc viết Bản tin vắn cho Tổng thống mỗi ngày. Ông Bush một mặt tìm cách chấn an CIA rằng cơ quan này vẫn sẽ được hoan nghênh tại phòng Bầu Dục, mặt khác lại tỏ rõ rằng ông Negroponte sẽ có quyền tổng hợp thông tin tình báo. "John và tôi sẽ cùng nhau bàn bạc xem CIA sẽ hiệnd diện tại Nhà Trắng ở mức độ nào".

Tân Giám đốc CIA Porter Goss.

Trong cuộc đấu tranh nhằm tăng cường sự ảnh hưởng tại Washington, CIA cũng có những hành động phòng vệ trước làn sóng chỉ trích từ trong và ngoài nước Mỹ. Một số quan chức CIA lo ngại rằng Nhà Trắng đang đẩy họ vào vòng nguy hiểm của luật pháp. Dưới sức ép của dư luận, cuối năm ngoái, tân Bộ trưởng Tư pháp Alberto Gonzales đã phản đối một báo cáo hồi tháng 8/2002 trong đó các quan chức CIA đã cẩn thận xin ý kiến của Bộ Tư pháp về việc xử lý và đối đãi với tù nhân Al-Qaeda. Hiện CIA có hàng chục tù nhân mà cơ quan này không biết làm thế nào để trả tự do mà không qua xét xử. "Vậy điểm nút của vấn đề ở đâu?", một quan chức CIA đã về hưu đặt câu hỏi. "Họ xin Nhà Trắng ý kiến chỉ đạo trong cách trả tự do những tù nhân này đồng thời lại hỏi xin chỉ dẫn trong việc thẩm vấn. Câu trả lời là: Chúng tôi lo ngại về khả năng thứ hai. Giờ đây chúng tôi không biết phải làm gì với những tù nhân ấy, nhưng chắc là không bắn bỏ họ".

Trường hợp của Masri sẽ chỉ đổ thêm dầu vào lửa cho cuộc tranh cãi vốn đã rất gay cấn. Theo số liệu lưu trữ của các quan chức hàng không châu Âu, chiếc Boeing 737 đã hạ cánh xuống Skopje ngày 23/1/2004 sau một chuyến bay từ hòn đảo Majorca, ngoài khơi Tây Ban Nha và ngay đêm đó đã bay khỏi Skopje. Hộ chiếu của Masri được đóng dấu xuất cảnh khỏi Macedonia ngày 23/1. Lịch trình bay này chứng tỏ chiếc phi cơ đã hạ cánh xuống Baghdad vào ngày hôm sau và đi tiếp tới Kabul, Afghanistan ngày 25/1, hoàn toàn trùng khớp với thông tin của Masri. Theo các tài liệu lưu trữ tại Cục kiểm soát hàng không liên bang Mỹ, chiếc phi cơ thuộc quyền sở hữu của Dịch vụ vận chuyển đặc trách chính phủ, từng là một công ty đặt tại Massachusetts nhưng giờ đây đã giải thể.

Các chuyến bay của chiếc Boeing chỉ là một phần trong hành trình bay suốt 2 năm. Lình trình bay của máy bay này được ghi lại bắt đầu từ tháng 12/2002 và kéo dài tới tận ngày 7/2/2004. Chiếc Boeing 737 nói trên cũng có thể được sử dụng như một máy bay vận tải của CIA. Trong số những địa điểm máy bay hạ cánh có Libya, nơi chính phủ Mỹ đang xoá bỏ chương trình hạt nhân bí mật của Tổng thống Muammar Kaddafi và Jordan, nơi nhiều tù nhân cao cấp Al-Qaeda là Khalid Sheikh Mohammed đang bị giam giữ. Phi cơ này thậm chí còn có lần hạ cánh xuống Guantanamo.

Điều đáng mỉa mai ở chỗ nhiều quan chức Mỹ cho rằng các cơ sở mật của CIA đều chứng tỏ hiệu quả trong việc thẩm vấn mật một loạt nghi phạm Al-Qaeda. Tuy nhiên, khi cách làm này được áp dụng đối với tù nhân chiến tranh Iraq và tại những trại giam lớn hơn như nhà tù Abu Ghraib theo chỉ đạo của Bộ Quốc phòng thì công chúng lại phản ứng tiêu cực với nỗ lực trên của CIA. Giờ đây, cái vỏ bọc của cơ quan tình báo Mỹ đã được lột ra và người ta bắt đầu thắc mắc tại sao không một nhân viên chính thức nào của CIA bị khởi tố mặc dù cơ quan này dính líu tới vài vụ ngược đãi nghiêm trọng.

Trong số những trường hợp bị ngược đãi là Manadel al-Jamadi, một người Iraq chết trong nhà tù Abu Ghraib và thi thể của anh xuất hiện trên một bức hình bên cạnh là các binh sĩ Mỹ đang cười nhăn nhở. Theo các tài liệu mới công bố, Jamadi chết trong quá trình bị CIA thẩm vấn song hiện nay chỉ có đơn vị Hải quân Chó biển bị điều tra.

Nhiều quan chức Mỹ khẳng định rằng CIA không còn đưa nghi phạm tới những nước xảy ra tình trạng ngược đãi. Song người ta lại phát hiện rằng sau khi nghi phạm người Canada gốc Syria là Maher Arar được đưa trở lại Syria hồi tháng 9/2002, các quan chức bắt đầu suy nghĩ tới việc đưa nghi phạm đến Syria. Vì lý do đó, chính phủ Mỹ đã bí mật quyết định ngừng việc làm này. Tuy nhiên những "ngại ngùng" ấy lại không hề xảy ra đối với những nước đồng minh của Mỹ như Ai Cập và Jordan mặc dù các quan chức không tin vào lời đảm bảo của hai nước rằng họ không ngược đãi tù nhân. Giờ đây, CIA có thể phải đưa ra nhiều đảm bảo hơn nữa và những người như Khaled el-Masri vẫn đang phải chờ đợi.

• Tân Huyền - (Tổng hợp)