Chuyến thăm Venezuela của ông Dmitry Medvedev sẽ là lần công du đầu tiên của một lãnh đạo Kremlin tới quốc gia Mỹ Latinh này. Sự kiện cho thấy Nga đang nỗ lực tái hiện diện tại sân sau của nước Mỹ.

Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. (Ảnh: Reuters)

Cuộc gặp của Tổng thống Medvedev với người đồng nhiệm Venezuela Hugo Chavez trùng với thời điểm một cuộc tập trận hải quân chung ở ngoài khơi bờ biển Venezuela, do Tàu chiến Peter Đại đế của Nga chỉ huy, và diễn ra giữa lúc hai cường quốc này thông báo rằng Nga sẽ giúp Venezuela xây dựng một lò phản ứng hạt nhân.

Chuyến công du của ông Medvedev được cho là "lời nhắc nhở" trước các hành động của Mỹ ở Đông Âu và là cơ hội cho các nhà lãnh đạo chỉ trích Mỹ, chẳng hạn như Chávez, tiếp tục chống Washington.

Giá dầu giảm mạnh có thể buộc cả hai nước phải thu nhỏ các kế hoạch của họ. Tuy nhiên, khi ông Chavez đề nghị trở thành cửa ngõ cho Nga tiến vào Mỹ Latinh, đặc biệt là về các hợp đồng vũ khí, các mối quan hệ ấy trở thành một thách thức đối với Mỹ và Tổng thống mới đắc cử Barack Obama.

"Đó là một tuyên bố thay đổi địa chính trị trên toàn cầu", Johanna Mendelson Forman, một chuyên gia về châu Mỹ Latinh tại Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược ở Washington, nhận định. "Đó không phải là một mối đe dọa quân sự nghiêm trọng, nhưng có nhiều ẩn ý về chính trị".

Venezuela vốn đã là khách hàng mua vũ khí mới lớn nhất của Nga, với các hợp đồng trị giá 4,4 tỷ USD kể từ năm 2005. Danh sách các khoản được mua gồm 54 chiếc trực thăng, 24 máy bay chiến đấu Sukhoi và 5.000 súng trường Dragunov, theo Rocio San Miguel, một nhà phân tích quốc phòng ở Caracas.

Giúp xây lò hạt nhân

Trong cuộc gặp tuần này, hai nhà lãnh đạo được cho là sẽ bàn đến chi tiết các bản hợp đồng về tàu ngầm và dựng lò phản ứng hạt nhân ở bang Zulia, kế hoạch mà Tổng thống Chavez vẫn khẳng định là vì các mục đích hòa bình. "Brazil có một số lò phản ứng hạt nhân. Argentina cũng vậy. Chúng tôi cũng sẽ có lò phản ứng của riêng mình".

Tổng thống Venezuela Hugo Chavez. (Ảnh: AP)

Tổng thống Chavez từ lâu đã tuyên bố sự cần thiết phải bảo vệ bản thân trước một cuộc xâm lược có thể của Mỹ, tiếp sau cuộc đảo chính năm 2002 - sự kiện mà Chavez cáo buộc Mỹ đứng đằng sau và đã buộc ông phải từ bỏ quyền lực trong thời gian ngắn.

Hiện chưa rõ việc giá dầu tụt giảm sẽ ảnh hưởng như thế nào tới khả năng của cả Nga và Venezuela trong việc thực hiện các cam kết và các kế hoạch. Theo bà San Miguel, ngân sách quốc phòng của Venezuela chiếm 5,17% tổng ngân sách quốc gia năm 2008; trong năm 2009, con số này chỉ tăng lên mức 5,35% mặc dầu các kế hoạch cần đến hàng tỷ USD để mua trang thiết bị từ Nga.

Ngoài Brazil, Tổng thống Medvedev còn tới thăm Brazil và Cuba. Sự kiện này được nhìn nhận như một nỗ lực nhằm phục hồi các quan hệ quân sự và thương mại vốn đã nhạt nhòa sau khi Liên Xô sụp đổ. Theo truyền thông Nga, Moscow đã thông báo một khoản 335 triệu USD cho Cuba vay để mua các hàng hóa và dịch vụ của Nga. Trong toàn năm 2007, thương mại giữa hai nước đạt 300 triệu USD.

Moscow lập luận rằng, họ quan tâm tới Mỹ Latinh chủ yếu là về thương mại. Thực tế, đòn bẩy cho chuyến công du của Tổng thống Medvedev tới Mỹ Latinh là hội nghị APEC ở Peru cuối tuần trước. Tuy nhiên, theo Phó Hiệu trưởng Học viện Ngoại giao Moscow, Yevgeny Bazhanov, các lợi ích về chính trị là không thể phủ nhận được trong bối cảnh Nga đang kịch liệt lên án Mỹ về các kế hoạch lắp đặt một hệ thống phòng thủ tên lửa chiến lược ở Ba Lan và sự khuyến khích Ukraine và Grudia gia nhập NATO.

"Đây là là một phản ứng thận trọng của chúng tôi về sự bá chủ của Mỹ trong khu vực của chúng tôi", trích lời ông Bazhanov. "Nếu Mỹ kiên quyết thực hiện những điều đó, họ phải biết trước là chúng tôi sẽ đáp trả".

Vùng đất màu mỡ dành cho Nga

Nga đang tìm kiếm vùng đất màu mỡ ở Mỹ Latinh, nơi xưa nay vốn không ưa gì người láng giềng vượt trội ở phía bắc.

"Mỹ Latinh từ lâu đã cảm thấy tác động từ sự ảnh hưởng của Mỹ, và vì vậy đa số trong khu vực nghiêng về Nga phản đối quan điểm thế giới đơn cực", Vadim Teperman, một chuyên gia tại Học viện Mỹ Latinh ở Moscow, bình luận. "Khi các quan hệ của Nga với Mỹ và Liên minh châu Âu xấu đi, Nga bắt đầu tìm kiếm các đối tác mới".

Chuyên gia Forman cho biết bà tin rằng các nhà lãnh đạo sẽ thu nhỏ kế hoạch của họ, hoặc ít nhất là các ngôn từ gay gắt với Obama, người có uy tín đang lan rộng khắp thế giới.

Tuy vậy, theo bà Forman, Mỹ vẫn phải tìm ra cách đối phó với những mối quan hệ ngày càng lớn của Nga và Trung Quốc với Mỹ Latinh. Kể từ ngày 11/9, Mỹ Latinh đã tụt xuống một mức thấp mới trong chương trình nghị sự của Washington.

• Thanh Hảo (Theo CSM)