Ra lệnh đóng cửa nhà tù ở vịnh Guantanano là công việc dễ dàng nhưng tìm cách xử lý 245 tù nhân ở đó sẽ khó khăn hơn nhiều. Chính quyền Obama có một số lựa chọn song không có biện pháp nào sẽ làm cho tất cả mọi người thỏa mãn.

Nhà tù Guantanamo (AP)

Lầu Năm góc gần đây cho biết 61 tù nhân trước đây ở Guantanamo đã quay trở lại chống Mỹ và các đồng minh của Mỹ ở những nơi như Iraq và Afghanistan. Ít nhất có một người, công dân Abdullah Salih al-Ajmi của Kwait, đã thực hiện một vụ đánh bom liều chết tại Mosul năm 2008.

Năm tù nhân bị cáo thuộc tham gia các vụ khủng bố 11/9/2001 - trong đó có chủ mưu vụ này là Khaled Sheikh Mohammed - đã nói rằng chúng muốn nhận tội. Các tù nhân này chắc sẽ không có triển vọng được phóng thích mà không bị xét xử.

Vậy, chính quyền mới của Mỹ sẽ bắt đầu bằng cách phóng thích những tù nhân mà họ nghĩ không phải là mối đe dọa với Mỹ?

Thực ra chính quyền Bush đã cố gắng làm việc đó. Các quan chức tình báo đã thanh lọc khoảng 60 tù nhân có khả năng được phóng thích song hầu hết vẫn sẽ bị truy tố ở đất nước họ. Tuy nhiên, vấn đề là các nước khác không sẵn sàng tiếp nhận các tù nhân sau khi Guantanamo bị đóng cửa.

Trước đây, Albania đã chấp nhận 5 người Uighurs, Trung Quốc, được phóng thích từ Guantanamo. Bồ Đào Nha và Thụy Sĩ cũng gợi ý sẽ sẵn sàng giúp đỡ tiếp nhận các tù nhân trên. EU sẽ chịu áp lực làm nhiều hơn nữa trong việc tiếp nhận các tù nhân sau khi thúc ép Mỹ đóng cửa nhà tù Guantanamo.

Do không có nhiều nước sẵn sàng tiếp nhận các tù nhân ở Guantanamo nên chắc chắn rằng nhiều tù nhân sẽ được đưa tới các trại giam ở Mỹ. Có nhiều nhà tù quân sự ở Mỹ có thể tiếp nhận họ trong khi họ được thanh lọc để phóng thích hoặc xét xử.

Tuy nhiên, đó không phải là một lựa chọn được nhiều người Mỹ ủng hộ. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đa số người Mỹ không muốn đưa các tù nhân này tới đất Mỹ. Một cuộc thăm dò gần đây của CNN và Công ty nghiên cứu công luận cho thấy nước Mỹ bị chia làm đôi về việc có nên đóng cửa Guantanamo hay không.

Nếu Obama giữ đúng cam kết bảo vệ nước Mỹ an toàn và tuân thủ hệ thống pháp lý của Mỹ, chính quyền của ông sẽ phải tìm ra các cách khác để truy tố những tù nhân này.

Chính quyền Bush đã thừa nhận rằng chắc chắc sẽ không thể truy tố thành công hơn một vài chục tù nhân Guantanamo. Nguyên nhân là bằng chứng để tiến hành truy tố thiếu hoặc có thể không được công nhận do có được thông qua tra tấn, ép buộc hoặc các phương pháp tình báo nhạy cảm mà giới tình báo không muốn công khai trước tòa.

Thực trạng này làm dấy lên câu hỏi điều gì xảy ra với những tù nhân muốn tấn công Mỹ song không thể bị truy tố thành công. Trong khi đó, giữ họ vô thời hạn tại các nhà tù của Mỹ mà không xét xử sẽ khiến Obama đối mặt với cáo buộc rằng ông chỉ thay đổi địa điểm giam giữ chứ chẳng làm gì để xóa bỏ sự thiếu công bằng này đối với các tù nhân.

Lãnh đạo Johnn Boehner của phe Cộng hòa tại Hạ viện đã bày tỏ sự lo ngại về việc một số tù nhân có thể sớm được phóng thích và có thể trở lại chống Mỹ trên chiến trường. Thượng nghị sĩ John McCain đã ra tuyên bố rằng hệ thống tòa án quân sự ở Guantanamo nên được phép tiếp tục công việc của họ. Tổng thống Obama đã ra lệnh tạm ngừng hệ thống tòa án này và quyết định đó đã vấp phải sự chỉ trích của nhiều nghị sĩ Cộng hòa, trong đó có McCain.

Tổng thống Obama muốn đảm bảo rằng bất kỳ hệ thống nào thay thế hệ thống tòa án quân sự Guantanamo sẽ phóng thích những tù nhân vô tội và truy thống thành công những tù nhân có tội. Việc làm này sẽ giữ cho nước Mỹ an toàn và được Tòa án Tối cao ủng hộ. Tuy nhiên, đó là một nhiệm vụ rất khó khăn.

• Minh Sơn (theo BBC)