Mỹ hôm 10/3 buộc tội Trung Quốc giữ lập trường quân sự "hiếu chiến hơn" ở Biển Đông, khi cuộc đụng độ trên biển khiến Bắc Kinh bất bình và làm căng thẳng gia tăng trước thềm chuyến thăm Mỹ của Ngoại trưởng Trung Quốc.

Mỹ và TQ đều có những lý lẽ riêng trong vụ việc ngày 8/3. (Ảnh: AP)

Giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc gia Mỹ Dennis Blair phát biểu trước Uỷ ban Vũ trang Thượng viện nước này hôm 10/3 rằng, Trung Quốc ngày càng quả quyết trong việc đòi quyền ở lãnh hải quốc tế, xung quanh những khu vực kinh tế. 

Ông nói thêm, Trung Quốc "quân phiệt hơn, hiếu chiến hơn, tiến về phía trước nhiều hơn những gì chúng ta từng chứng kiến trong vài năm trước đây" tại khu vực Đông Nam Á và biển Nam Hoa (Biển Đông - ND).

Theo ông Blair, hiện chưa rõ liệu Bắc Kinh có sử dụng sức mạnh quân sự đang lên vì sự tốt đẹp hay "o ép" các nước xung quanh. Theo quan chức quân sự này, sự kiện diễn ra hôm 8/3 là vụ việc nghiêm trọng nhất giữa hai nước kể từ năm 2001, khi một máy bay do thám Mỹ đâm vào máy bay chiến đấu của Trung Quốc cũng gần đảo Hải Nam.

Mỹ buộc tội Trung Quốc quấy rối tàu Mỹ - chiếc USNS Impeccable, ở lãnh hải quốc tế, ngoài đảo Hải Nam - khu vực của một căn cứ tàu ngầm lớn và nhiều đơn vị hải quân khác của Trung Quốc. Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh đã gửi thư phản đối lên Chính phủ Trung Quốc.

Đáp lại, Trung Quốc cho rằng Mỹ đã bóp méo sự thật và vi phạm luật quốc tế và luật Trung Quốc. "Tuyên bố của Mỹ là trái với sự thật, làm lẫn lộn trắng đen và hoàn toàn không thể chấp nhận được", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc tuyên bố tại Bắc Kinh.

Màn tranh cãi nổ ra khi Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì tới Washington để thiết lập nền móng cho một cuộc hội đàm giữa Chủ tịch Hồ Cẩm Đào và Tổng thống Mỹ Barack Obama tại hội nghị thượng đỉnh G20.

Theo kế hoạch, hôm nay (11/3), Ngoại trưởng Trung Quốc sẽ gặp người đồng nhiệm Hillary Clinton và Bộ trưởng Tài chính Tim Geithner trong bối cảnh hai nước đang tìm kiếm một con đường hợp tác để giải quyết khủng hoảng tài chính toàn cầu và thay đổi khí hậu.

Giới phân tích nhận định, sự kiện trên sẽ không gây ra tác động lâu dài, do giữa hai nước còn có một chương trình nghị sự rất đồ sộ song nó sẽ góp thêm một bất đồng mới vào mối quan hệ vốn không bằng phẳng giữa hai bên.

Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát nhận xét, Bắc Kinh dường như quyết đoán hơn trong việc giành quyền từ chối lực lượng hải quân nước ngoài muốn tiến hành thăm dò trong khuôn khổ đặc khu kinh tế của nước này.

Theo luật pháp quốc tế, đặc khu như vậy trao cho một quốc gia những quyền nhất định về việc sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên tại đây. Thẩm Đinh Lập, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ tại trường Đại học Phục Đán, Thượng Hải cho biết, Bắc Kinh muốn giành quyền kiểm soát khu vực này, ngoài những lợi ích về kinh tế.

"Trung Quốc cho rằng, luật pháp quốc tế chỉ cho phép việc qua lại một cách trong sáng của các tàu quân sự tại khu vực này, chứ không phải những hoạt động có mục đích quân sự".

Tuyên bố này xung đột với một trong những nguyên tắc cốt yếu trong học thuyết về các hoạt động trên biển của Mỹ: Đó là quyền đi lại có hạn chế tại lãnh hải quốc tế chừng nào mà các tàu thuyền không xâm phạm các lợi ích kinh tế của những nước mà nó đi qua.

Mỹ tuyên bố, "hành động quấy rối" của tàu Trung Quốc vừa qua dường như là có suy tính. Một số nhà phân tích nói, Trung Quốc có thể phát đi một thông điệp sớm tới chính quyền Obama về quyền ngăn hải quân nước ngoài hoạt động tại các khu vực kinh tế của nước này.

Một quan chức quốc phòng Mỹ nói, Washington sẽ tiếp tục hoạt động tại lãnh hải quốc tế. Tuy nhiên, quan chức này không đề cập tới việc liệu có một tàu thăm dò nào của Mỹ sẽ trở lại khu vực vừa xảy ra vụ đối đầu giữa tàu Mỹ và Trung Quốc hay không.

• Hoài Linh (Theo Reuters, AP)