Tư lệnh hải quân Mỹ đã cam kết sẽ tiếp tục tuần tra tại một số khu vực của biển Đông mà Trung Quốc coi là vùng đặc quyền kinh tế của họ, bất chấp lời cảnh báo mới đây của Bắc Kinh rằng những hoạt động như vậy là "cản trở chính" cho mối quan hệ hợp tác quân sự đang được cải thiện giữa hai bên. 

Tàu tuần tra USNS Impeccable của Mỹ đã va chạm với tàu Trung Quốc hồi tháng 3. (Ảnh: floppingaces.net)

Thiếu tướng hải quân Kevin Donegan, Tư lệnh lực lượng hạm đội số 7 thuộc hải quân Mỹ đóng tại Nhật Bản cho biết Mỹ sẽ tiếp tục tuần tra "vùng biển quốc tế" tại biển Đông, cho rằng điều này rất quan trọng đối với sự tự do của các tuyến đường thương mại.

Khi được hỏi cụ thể về hoạt động sắp tới của các con tàu tuần tra và hải dương học, ví dụ như vụ tàu USNS Impeccable mà Trung Quốc đã cố tình ngăn lại tại khu vực tranh chấp của biển Đông, ông nói: "Tất nhiên chúng tôi sẽ tiếp tục hoạt động ở các vùng biển quốc tế. Chúng tôi sẽ hoạt động ở những khu vực mà chúng tôi được phép hoạt động".

Định nghĩa về những vùng biển quốc tế, ông nói "những vùng biển quốc tế được xác định bởi cộng đồng quốc tế và theo luật quốc tế. Chúng tôi không xâm nhập vào vùng biển thuộc lãnh thổ của nước khác".

Ông nói ông không muốn bình luận về công việc tuần tra một cách cụ thể, nhưng tỏ ý quan ngại về những hành động củng cố quân sự "chưa từng có" của Trung Quốc và cho rằng điều quan trọng đối với sự ổn định của khu vực là Mỹ và các nước khác trong khu vực phải hiểu rõ được những ý định của Bắc Kinh.

Trong khi kêu gọi sự hợp tác và trao đổi lớn hơn với quân đội Trung Quốc, ông Donegan cũng nói những cải thiện gần đây trong hoạt động thông tin là tích cực nhưng vẫn cần phải làm nhiều hơn nữa để ngăn chặn sự hiểu lầm trong tương lai. Ông Donegan phát biểu như vậy tại Hồng Kông hôm 30/10 trong khi hàng không mẫu hạm USS George Washington và các tàu hỗ trợ khác ghé thăm đặc khu này, một ngày sau khi kết thúc chuyến thăm một tuần tới Washington của quan chức lớn thứ hai trong quân đội Trung Quốc, tướng Xu Caihou.

Trong những cuộc gặp với Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates tại Lầu Năm góc, ông Xu đồng ý với lộ trình 7 bước mà Washington đưa ra với hy vọng cải thiện mối quan hệ hợp tác quân sự vững chắc hơn, nhưng cũng nhấn mạnh 4 "lực cản chính" là việc Mỹ ủng hộ quân sự cho Đài Loan, sự hiện hiện của tàu tuần tra Mỹ trong những vùng biển mà Bắc Kinh coi là một phần của vùng kinh tế đặc quyền, sự thiếu lòng tin và những rào cản pháp luật đối với sự trao đổi giữa hai bên.

Những căng thẳng đang ngày một gia tăng tại biển Đông khi Trung Quốc tăng cường các tàu ngầm tuần tra tại một căn cứ mới ở đảo Hải Nam, những việc làm mà hải quân Mỹ và các nước có tranh chấp như Việt Nam, đang theo dõi một cách chặt chẽ.

Mặc dù lâu nay vẫn đứng ngoài những tranh chấp ở biển Đông, nhưng Washington đang theo dõi khu vực này một cách sát sao, đã từng lên tiếng tỏ ý quan ngại về việc Trung Quốc gây sức ép lên các công ty dầu mỏ của Mỹ tham gia vào khai thác dầu cùng Philippines và Việt Nam.

Vốn giàu tiềm năng về dầu lửa và khí gas, những quần đảo này nằm trên tuyến đường biển giữa châu Âu và châu Á và là tuyến đường vận chuyển dầu của Trung Quốc và Nhật Bản.

Các nhà phân tích quân sự và ngoại giao tin rằng tình hình sẽ căng thẳng hơn trong vòng 18 tháng tới khi Trung Quốc triển khai 8 tàu ngầm mới có khả năng mang đầu đạn tên lửa xuyên lục địa.

Mỹ cũng có thể triển khai tàu tuần tra tốc độ chậm như Impeccable, kéo theo thiết bị định vị âm cực mạnh để thu thập thông tin về các tàu ngầm khác và để giúp chính tàu ngầm của họ hoạt động hiệu quả.

Tàu Impeccable không vũ trang đã va chạm với tàu dân sự Trung Quốc hồi tháng 3 và đã bị buộc phải tạm ngừng lại khi nó đang rời vùng biển giữa Hainan và Việt Nam. Lầu Năm góc sau đó đã gửi tàu chiến đến khu vực này. "Hainan là khu vực quan trọng với Trung Quốc vì thông qua khu vực này tàu ngầm Trung Quốc có thể kín đáo vào vùng Thái Bình Dương", một tuỳ viên quân sự châu Á nói. "Mỹ biết điều này và muốn phát triển một "tín hiệu định vị tàu ngầm" với mọi tàu ngầm của Trung Quốc. Vì vậy cuộc đua sẽ tiếp tục".

Một quan chức Lầu Năm góc nói với quốc hội Mỹ gần đây rằng "khi quân đội nhân dân Trung Quốc nâng cấp thiết bị ở đảo Hải Nam, chúng ta đã thấy mối liên quan trực tiếp tới sự hung hăng của Trung Quốc trong việc phản ứng lại các hoạt động trên không và trên mặt biển của Mỹ".

Giáo sư Carl Thayer, một nhà phân tích khu vực tại Học viện Quốc phòng Australia, cho rằng có rất ít dấu hiệu cho thấy cả hai bên sẽ "xuống nước" trong thời gian ngắn tới đây.

"Chúng ta có thể thấy Mỹ đang dùng phương pháp cây gậy và củ cà rốt với Trung Quốc khi Trung Quốc xác nhận chủ quyền của mình ở biển Đông. Nhưng Trung Quốc cũng khôn khéo trong các biện pháp trả đũa. Họ đã cảnh báo Mỹ và Washington sẽ phải nghĩ kỹ hơn về việc tiến hành các hoạt động tuần tra khi nào và như thế nào".

• Hạnh Khuê (theo South China Morning Post)