Các nhà lãnh đạo và quan sát phương Tây thường nhắc đi nhắc lại, giống như một câu thần chú, rằng nước Nga đã "yếu" rồi. Lý lẽ này dựa trên một sự so sánh hoàn toàn sai giữa Nga và Liên bang Xô Viết, mặc dù quan niệm này cũng phổ biến ở ngay chính nước Nga.

Ảnh: Time

Theo tiêu chuẩn của Liên bang Xô Viết, Nga đã yếu đi. Nhưng như cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Brent Scowcroft từng nói, nước Nga vẫn "có khả năng to lớn để gây ảnh hưởng tới chiến lược an ninh của Mỹ ở bất cứ nước nào".

Một đất nước với tầm ảnh hưởng đối với một siêu cường quân sự như vậy không thể bị coi là yếu. Trên thực tế, vấn đề không phải là sức mạnh bản chất của Nga mà là Nga tập trung và ứng dụng nó một cách khôn khéo như thế nào.

Điều này không phải là thể hiện cách thức toàn cầu của Nga hay sao? Nó không đóng góp vào an ninh quốc tế hay sao?

Nước Mỹ đã thừa nhận nhân tố Nga trong quá trình xây dựng đất nước thời hậu Xô Viết. Nước Nga không chỉ là người duy nhất hưởng lợi từ các hoạt động ở Caucasus, đặc biệt kể từ năm 2000. Bằng cách khiến những cộng đồng thiểu số cứng đầu đồng lòng với một cơ chế an ninh mới, Nga đã giúp biến đổi một cuộc xung đột sắc tộc thành một tiến trình xây dựng quốc gia mang tính xây dựng.

Vì vậy mà việc Nga tuyên bố là yếu tố trung tâm của an ninh Âu-Á, ngang hàng với Mỹ và EU, không phải là sự hăm dọa của một gã khổng lồ kiệt sức. Mà đúng ra nó là đòi hỏi của một trật tự pháp lý quốc tế công bằng.

Cuộc tranh cãi về việc liệu Mỹ có nên cho phép Nga có "lợi ích đặc biệt" ở Đông Âu là vô nghĩa. Những lợi ích của Nga đã mang tính toàn cầu. Chương trình nghị sự Nga-Mỹ bao gồm những vấn đề như hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược và không phổ biến vũ khí hạt nhân, vấn đề NATO, Afghanistan, Iran, Trung Á, CHDCND Triều Tiên và không gian hậu Xô viết. Đây là những vấn đề toàn cầu chứ không phải nội bộ.

Nga chỉ có thể có tác dụng trong việc giải quyết những vấn đề này khi họ trở thành một người chơi toàn cầu có năng lực. Mặc dầu vậy, nhiều người vẫn giả định rằng nền chính trị thế giới nên bỏ qua Nga. Ví dụ, nước Mỹ tham gia vào bình định khu vực quanh Afghanistan, nhưng chỉ để tạo ra một khu vực "Trung Á lớn hơn" mà không bao gồm Nga.

Điều đó có nghĩa là nước Nga hiện đại thiếu đi "vị trí" toàn cầu như Xô Viết.

Trải rộng ra hơn 11 vùng múi giờ giữa EU và Mỹ, giáp biên giới với Trung Quốc, nước Nga không thể chỉ là một cường quốc khu vực. Một đất nước bao gồm 3 khu vực quốc tế (châu Âu, Trung Á và Viễn Đông, đó là chưa kể Arctic) và giáp biên giới với vài vùng khác nữa không thể bị coi là "khu vực".

Hơn nữa, bởi vì những khu vực mà Nga có lợi ích đang gặp phải một số vấn đề, họ phải tìm kiếm ảnh hưởng đối với những chiến lược cho khu vực mà các cường quốc khác đang theo đuổi, từ Trung Quốc và Mỹ cho tới EU và Iran. Nga đang hành động theo hướng có lợi cho lợi ích của Mỹ và phương Tây. Nhưng Mỹ cũng có lợi ích khi tăng cường khả năng hành động của Nga. Nói cách khác, là tăng cường vị thế của một nước Nga toàn cầu.

Người Mỹ đôi khi cho rằng người Nga đang có chương trình nghị sự chiến lược bí mật. Nhưng sự đồng thuận mà Vladimir Putin đã tạo ra ở nước Nga kể từ năm 2000 còn hơn cả vấn đề lợi ích, đó là thực tế của những giá trị. Nó dựa trên khả năng về một cuộc sống tự do trong một môi trường đảm bảo - một thứ mà người Mỹ tận hưởng một cách đương nhiên.

Trong nhiều năm, người Nga phải đương đầu với vấn đề về sự tồn tại của nước Nga hơn là chất lượng điều hành đất nước. Thời gian qua đã chứng tỏ chúng ta có thể giải quyết cả hai vấn đề này mà không cần sự trợ giúp hay can thiệp của nước ngoài. Và bây giờ, để giải quyết những vấn đề khác, chúng ta cần vượt hơn cả những gì nước Nga đang có.

• Thuỵ Vĩnh (theo Moscow Times)