Hai năm rưỡi trước khi xảy ra vụ tấn công vào nước Mỹ 11/9/2001, Cơ quan tình báo trung ương Mỹ (CIA) từng nhận được những thông tin do Đức cung cấp về tên và số điện thoại của Marwan al-Shehhi - một trong những không tặc tham gia vụ này. Song Mỹ dường như đã thất bại trong việc lần theo dấu thủ phạm.

Marwan al-Shehhi (phải) và tên đồng bọn Mohammed Atta.

Theo nhận định của các quan chức Mỹ và Đức, đó là thông tin sớm nhất về những kẻ cướp máy bay mà Mỹ nhận được và giờ đây, nó trở thành một yếu tố quan trọng trong cuộc điều tra mà Uỷ ban độc lập Quốc hội Mỹ đang tiến hành liên quan tới sự kiện ngày 11/9/2001. Sở dĩ thông tin này đóng vai trò đặc biệt trong cuộc điều tra của uỷ ban độc lập là vì nó có thể gợi cho người ta nhớ lại một cơ hội mà các quan chức Mỹ đã bỏ lỡ để xâm nhập vào mạng lưới Al-Qaeda tại Đức. 16 tháng sau khi Mỹ nhận được tin, tên không tặc đã xuất hiện tại các trường dạy lái máy bay ngay trên đất Mỹ.

Lần theo dấu vết sự việc, tháng 3/1999, các quan chức tình báo Đức đã cung cấp cho CIA tên và số điện thoại của Marwan al-Shehhi, đồng thời yêu cầu phía Mỹ truy tìm tung tích tên này. Để có được tên và số điện thoại của Shehhi, một người di cư đến từ Các Tiểu vương quốc Ảrập, quan chức Đức đã phải kiểm soát điện thoại của Mohamed Heida Zammar, một chiến binh Hồi giáo sống tại Hamburg. Tên này có liên hệ chặt chẽ với những phần tử Al-Qaeda vạch kế hoạch cho vụ tấn công hôm 11/9/2001.

Theo lời một quan chức tình báo cao cấp của Đức, sau khi trao những thông tin này cho CIA, phía Đức không nhận được tin tức gì từ Mỹ liên quan tới vấn đề này cho mãi tới khi sự kiện 11/9 xảy ra. Còn về phía Mỹ, các quan chức Mỹ cho hay sau khi nhận được tin, CIA đã kết luận rằng: "Shehhi có thể là một phụ tá của Osama bin Laden" nhưng không bao giờ lần theo dấu vết tên này.

Toà tháp đôi bùng cháy khi bị máy bay không tặc đâm vào hôm 11/9/2001.

Trong thời điểm đó, Đức coi thông tin mà họ thu thập được về Shehhi rất có giá trị và hiện Uỷ ban điều tra độc lập rất chú ý tới lý do tại sao thông tin do Đức cung cấp lại không thể giúp CIA có những "nghiên cứu" kỹ lưỡng hơn về tên không tặc này. Đáp lại, các quan chức tình báo Mỹ liên quan tới vấn đề này cho hay họ không dám chắc liệu điện thoại của Shehhi có được giám sát hay không. "Người Đức đã cung cấp cho chúng tôi tên Marwan và một số điện thoại, nhưng chúng tôi không thể đi tới bất cứ kết luận gì cụ thể. Đó là một số điện thoại không đăng ký trong danh bạ".

Trên thực tế thông tin liên quan tới Shehhi - kẻ khống chế chuyến bay 175 của hãng United Airlines và lao vào toà tháp phía Nam của Trung tâm thương mại Thế giới, đã xuất hiện một vài tháng trước khi người ta nhận được tin tức "khá đầy đủ" về những tên không tặc còn lại. Trong số này có 2 tên từng tham dự một cuộc gặp của các tay súng vũ trang tại Malaysia tháng 1/2000.

Theo nhận định của các chuyên gia tình báo, thông tin về Shehhi đóng vai trò đặc biệt quan trọng vì Shehhi là một trong 4 thành viên chủ chốt của một bộ phận Al-Qaeda tại Hamburg, những phần tử biết trước kế hoạch tấn công 11/9. Việc theo sát Shehhi từ năm 1999 có thể đã giúp các nhà điều tra tiếp cận với thông tin về những kẻ chủ mưu khác, một trong số đó là Mohammed Atta, bạn cùng sống chung với Shehhi.

Khalid Al-Midhar (phải) và Nawaf Al-hamzi - hai tên không tặc tham gia vụ 11/9/2001.

Xuất thân từ Các Tiểu vương quốc Ảrập, Shehhi tới Đức năm 1996 và làm thân với Atta suốt thời gian ở Đức. Cả 2 người này đều có mặt trong đám cưới của một người đồng hương Hồi giáo tổ chức tại nhà nguyện ở Hamburg tháng 11/1999 - sự kiện mà theo các quan chức quốc phòng Đức đánh giá là cuộc tụ họp của nhóm không tặc 11/9. Một năm sau cuộc gặp này, Shehhi và Atta đã tới Afghanistan để tham gia huấn luyện tại một căn cứ của Al-Qaeda cùng với một số kẻ chủ mưu khác. Các nhà chức trách Đức cho hay, sau khi trở về Đức, Shehhi đã một lần ám chỉ tới Trung tâm Thương mại Thế giới với một người coi thư viện ở Hamburg: "Sẽ có hàng nghìn người chết. Và tất cả mọi người sẽ phải nghĩ tới tôi". Ngay sau đó một thời gian ngắn, Shehhi, Atta và một tên khác là Ziad al-Jarrah bắt đầu gửi email tới vài chục trường dạy lái máy bay ở Mỹ để hỏi về thủ tục xin học. Năm 2000, 3 tên này đã có mặt trên đất Mỹ để bắt đầu việc học lái.

Một số quan chức trong chính quyền Bush cho biết CIA đã báo cáo với Uỷ ban phối hợp của Quốc hội điều tra vụ tấn công 11/9 về vấn đề này song chỉ một số ít thông tin được công bố trong bản báo cáo cuối cùng mà uỷ ban này đưa ra hồi tháng 12/2002. Cụ thể, trong bản báo cáo được công bố, người ta chỉ đề cập tới việc CIA từng nhận được thông tin về tên của Shehhi mà không hề nhắc tới chi tiết cơ quan tình báo Mỹ còn nhận được số điện thoại của tên không tặc này.

Quang cảnh Lầu Năm góc sau khi bị không tặc tấn công hôm 11/9/2001.

Kể từ khi xảy ra các vụ tấn công 11/9, CIA, FBI và các cơ quan khác thuộc chính phủ Mỹ đã bị dư luận chỉ trích mạnh mẽ vì đã không liên kết được thông tin mà họ nhận được từ các nguồn khác nhau để đưa ra phỏng đoán hay ngăn chặn âm mưu tấn công khủng bố. Uỷ ban phối hợp Quốc hội từng đưa ra kết luận rằng: các nhà chức trách Mỹ "đã bỏ lỡ cơ hội làm thất bại âm mưu 11/9 khi không bắt giam được những tên không tặc từ trước, không vạch rõ được âm mưu thông qua việc trinh sát và các nghiệp vụ điều tra khác, không nâng cao mức độ cảnh giác trên cả nước và không chống lại được những vụ tấn công".

Cho đến tận bây giờ khi nhìn lại sự việc, thất bại lớn nhất là ở chỗ CIA đã không xử lý được thông tin liên quan tới cuộc gặp tại Malaysia tháng 1/2000 với sự tham gia của 2 tên sau này trở thành không tặc, Khalid al-Midhar và Nawaq Alhazmi. Mặc dù đã có lúc CIA tình nghi hai tên này là những phần tử cực đoan, cơ quan tình báo cao nhất nước Mỹ lại không đưa họ vào danh sách những kẻ không được phép nhập cư vào Mỹ. Và đến cuối tháng 8/2001, khi cả hai đều đã đặt chân trên đất Mỹ, cư trú tại San Diego, đồng thời chủ nhà nơi hai tên này trọ là một người cung cấp tin tức cho FBI, CIA vẫn không thể thu được những thông tin liên quan tới hoạt động của chúng.

• Huyền Trang - (Tổng hợp)