Khi tổng thống Mỹ tuyên bố: Việt Nam là bạn....

Mới đây, trong bài diễn văn tại nhà thờ Greater Exodus Baptist ở Philadelphia (23/06), từ bạn (friend) được ông Bush nhắc lại nhiều lần khi nói về quan hệ với Việt Nam. Ông Bush nói: "Chúng ta bỏ lại phía sau lịch sử cay đắng với Việt Nam... Chúng ta tin rằng Việt Nam xứng đáng được nhận sự giúp đỡ đặc biệt này. Việt Nam đang hợp tác và muốn chúng ta giúp đỡ".

Trong hơn nửa thế kỷ qua, đây là lần đầu tiên người đứng đầu Chính phủ Mỹ gọi Việt Nam là bạn... Còn trước đó, người tiền nhiệm của G.W. Bush, cựu Tổng thống Bill Clinton đã có công trong việc bình thường hoá quan hệ với Việt Nam, và sau đó là ký Hiệp định thương mại Việt - Mỹ. Ông cũng là vị tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm Việt Nam một cách chính thức trong "giai điệu dịu dàng". Đó là  nền tảng quan trọng để ông Bush có những quyết sách mạnh mẽ hơn trong quan hệ giữa hai nước. "You've got a friend in America." Câu nói đó của Tổng thống Bush thực sự là một thông điệp của một nhà lãnh đạo có tầm nhìn xuyên suốt lịch sử. Nước Mỹ đã sẵn sàng khép lại quá khứ, lật sang một trang mới trong quan hệ với Việt Nam. Câu nói của tổng thống Bush dẫu muộn mằn nhưng đã để lại dấu ấn lịch sử trong quan hệ giữa hai nước...

Điều gì khiến người Mỹ nói ra điều đó một cách khó khăn đến vậy? Quan hệ Việt - Mỹ không chỉ có những trang đen tối của chiến tranh, đó là sự thật lịch sử. Nhưng việc người Mỹ đang từng bước thoát ly khỏi những ám ảnh của những trang đen tối đó không và sẵn sàng lật trang một trang mới trong quan hệ lịch sử giữa hai nước - cũng là quy luật của lịch sử.

Giờ phút mà họ chấp nhận sự thiện chí của Việt Nam cũng đã đến. Thực ra, đây cũng chỉ là sự nối lại câu chuyện bang giao đã từng tốt đẹp trong mối quan hệ của hai nước.

...Nhớ lại, vào thời điểm khó khăn nhất của cách mạng Việt Nam, năm 1945, những người lính tình báo Mỹ trong đơn vị đặc nhiệm mang bí danh "Con Nai" của tổ chức OSS (tiền thân của CIA), từng nhảy dù xuống Tân Trào để cùng các chiến sĩ Việt Minh thành lập Đại đội Việt - Mỹ (do Đàm Quang Trung làm đội trưởng, Thiếu tá A.K.Thomas làm cố vấn) nhằm chung mục tiêu chống phát xít Nhật. Chính đơn vị này đã tham dự lễ xuất quân từ cây đa Tân Trào sau Quốc dân Đại hội và Quân lệnh số 1 phát động khởi nghĩa. Đó là lực lượng nước ngoài duy nhất đứng bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc Cách mạng Tháng Tám...

Tại Viện Bảo tàng Cách mạng Việt Nam vẫn còn lưu giữ báo "Việt Nam độc lập", cơ quan Việt Minh Cao Bắc Lạng, do Bác Hồ sáng lập và điều hành. Trong tờ báo này có một số bài viết và tin tức về hoạt động hợp tác Việt - Mỹ trên chiến khu, có bài báo Bác Hồ ca ngợi Tổng thống Mỹ Roosevelt là người anh hùng khi nghe tin ông qua đời vào lúc cuộc chiến tranh thế giới lần thứ II sắp kết thúc. Nhưng trong tờ báo này có một phụ bản rất độc đáo. Đó là một tranh vẽ gồm 8 bức hình liên hoàn hướng dẫn nhân dân cách cứu phi công Mỹ. Phía trên những bức tranh ấy có vẽ hai lá cờ: sao vạch của Hoa Kỳ và cờ đỏ Sao Vàng  là cờ của Việt Minh. Ở giữa hai lá cờ lại có một vần thơ: "Bộ đội Mỹ là bạn ta - Cứu phi công Mỹ mới là Việt Minh". Bức tranh và câu thơ này đến nay vẫn được coi là do Bác vẽ.

Trên đây chỉ là một trong nhiều sự kiện chứng minh rằng,  cách đây hơn nửa thế kỷ,  lịch sử quan hệ hai bên đã từng là đồng minh và Việt Nam đã từng là người bạn của Mỹ. Ngay sau khi chiến tranh kết thúc, Việt Nam sẵn sàng chìa bàn tay thân thiện với cộng đồng quốc tế. Cùng với những người bạn láng giềng, truyền thống, Việt Nam có thêm một người bạn bên kia bán cầu là Mỹ. Trong mấy thập niên qua, người Việt Nam lúc nào cũng sẵn sàng khép lại quá khứ đau buồn của những trang đen tối của chiến tranh và sẵn sàng viết tiếp một chương mới trong quan hệ giữa hai nước. Hàng triệu người Mỹ tiến bộ đã hiểu rõ những sự kiện lịch sử đó. Họ sẵn sàng chia sẻ với Việt Nam kinh nghiệm trong các lĩnh vực khoa học, giáo dục và quản lý đất nước. Họ là những thương nhân, những nhà đầu tư, những nhà khoa học, bỏ qua những định kiến của quá khứ đến với Việt Nam với tư cách là những người bạn.

Khi đã coi nhau là bạn bè, theo truyền thống của người Việt Nam, cần phải có sự thấu hiểu, chia sẻ, chân thành... Thế nhưng, cách đây không lâu, vẫn còn đâu đó những mảng màu xám đáng tiếc trong quan hệ giữa hai nước - dù không ở quan hệ quốc gia một cách chính thức. Vẫn có những người Mỹ ủng hộ những người Việt lưu vong treo cờ Sài Gòn cũ ở Louisiana, vẫn cung cấp tiền bạc cho một số tổ chức phản động ở Mỹ,  vẫn tạo điều kiện vật chất cho Tổ chức người Thượng Ksor Kok, thực chất là một tổ chức ly khai và khủng bố, vẫn a dua theo luận điệu của một số người Việt cực đoan sống lưu vong... Rồi mới đây, Hạ viện Mỹ đã thông qua Dự luật Nhân quyền Việt Nam năm 2004 mà thực chất là việc khuyến khích các tổ chức ly khai chống lại Việt Nam....

Hy vọng sau câu nói "You've got a friend in America"  của TT G.W. Bush, sẽ mở ra những  mảng sáng mới trong quan hệ giữa hai nước. 

• Hải - Phan Thế