- Đầu tháng 8/2010 sẽ diễn ra đại hội toàn thể Hội nhà văn Việt Nam. Với tấm lòng yêu quý các nhà văn, văn chương Việt và cả bao kỳ vọng ở sự phát triển của văn học nước nhà, bạn đọc đang quan tâm theo dõi từng diễn biến cuộc điểm danh đội ngũ “5 năm mới có một lần” của những người cầm bút.

Trong tháng 6 vừa qua Hội nhà văn Việt Nam đã tổ chức 10 đại hội cơ sở, và có 2 câu hỏi mà nhiều hội viên còn thắc mắc vì trong Dự thảo báo cáo của BCH Hội chưa đề cập đến.

Một, báo cáo tài chính của Hội trong nhiệm kỳ 5 năm

Chỉ tính riêng số tiền đầu tư chiều sâu sáng tác cho hội viên 5 năm qua đã lên đến 15 tỉ đồng (theo Dự thảo báo cáo kiểm điểm của BCH), còn nếu kể cả các hoạt động thường niên của Hội thì con số này chắc chắn lớn hơn nhiều. Việc chi tiêu một món tiền lớn như vậy trong vòng 5 năm rất cần phải báo cáo lại rõ ràng cho toàn thể hội viên được biết khi đại hội sắp diễn ra. Đó là một việc làm bình thường, tại sao lại chưa có và bao giờ sẽ có?

Các nhà văn "lão làng" là những người tham gia đông nhất tại các đại hội nhà văn cơ sở. Ảnh: Trần Nhương

 Một trong những điều nhiều hội viên quan tâm là số tiền đầu tư chiều sâu trực tiếp cho các nhà văn đã được “phân phối” và sử dụng thế nào? Hiệu quả đầu tư ra sao? Có bao nhiêu tác phẩm ra đời từ sự hỗ trợ tài chính ấy?

Trong thực tế thì nhiều nhà văn chưa bao giờ được (hoặc nhận) đầu tư, nhưng cứ tạm tính là Hội nhà văn có hơn 900 hội viên, giả dụ tất cả đều được đầu tư thì trung bình 5 năm qua số tiền đầu tư (trực tiếp và gián tiếp) là 16 triệu đồng/người. 5 năm vừa rồi đã có những tác phẩm đỉnh cao nào sinh ra từ nguồn đầu tư này?

Như chúng ta đã biết, giải thưởng Hội nhà văn hằng năm (tạm coi là đánh giá sơ bộ về thành tựu văn học của một năm) vẫn chưa hoàn toàn làm hài lòng dư luận về giá trị văn học. Ngay cả khi nó thuyết phục được dư luận thì trong số các tác phẩm đoạt giải, có bao nhiêu tác giả được đầu tư chiều sâu, như là một cách đánh giá hiệu quả việc đầu tư và hiệu quả làm việc của người phân phối - BCH?

Chúng tôi hiểu quy luật của sáng tạo là không phải hễ cứ muốn là có ngay tác phẩm đỉnh cao. Có những khoản đầu tư hôm nay nhưng phải 5, 10 năm sau mới được hái quả ngọt. Nhưng  quả ngọt ấy chỉ có nếu được "gieo trồng" đúng cách, công bằng và đúng chỗ. Chúng tôi cũng từng nghe dư luận, có những nhà văn đã nhận đầu tư mà không làm gì cả. Tiền đầu tư được coi như một thứ “lộc văn” mà người ta có thể biến báo bằng một đề cương sáng tác rồi nó dần chìm vào quên lãng.

Lại cũng có dư luận rằng, một số người nhận được đầu tư nhờ sự quen biết hoặc “ban phát” nào đó… Nếu có, thì đây là sự lãng phí rất nên xem xét một cách thận trọng và khiêm khắc. Những sự việc này, thiết tưởng cần phải báo cáo rõ ràng cho hội viên và nhà đầu tư (trong trường hợp này là nhà nước) biết.

Hai, báo cáo của Ban Kiểm tra

Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam Hữu Thỉnh phát biểu tại Đại hội Chi hội nhà văn Công an khóa IV. Nguồn: báo Tổ quốc

 Dư luận quan tâm vì trong thời gian 5 năm, giới nhà văn xảy ra khá nhiều vụ việc. Một số vụ từng làm tốn không ít giấy mực của báo giới như vụ kiện bản quyền tác giả giữa nhà văn Đào Thái Tôn và ông Nguyễn Quảng Tuân; vụ nhà văn Đào Thái Tôn kiện nhà văn Mai Quốc Liên về Trung tâm Quốc học; vụ tranh chấp giữa ông Nguyễn Thanh và nhà văn Lê Phương xung quanh tác quyền phim Biệt động Sài Gòn; vụ nhà văn Trần Thanh Giao kiện về bản quyền tác phẩm với ông Đoàn Minh Tuấn; vụ một nhà văn "tung chưởng" với một nhà văn trên xe ô tô sau khi kết thúc Hội nghị lý luận phê bình văn học ở Đồ Sơn; vụ bà Đào Kim Hoa dịch thơ của nhà thơ Hữu Thỉnh và nhà thơ Lò Ngân Sủn sang tiếng Anh, nhưng trong sách kỷ yếu ở Festival thơ quốc tế Đài Bắc lại đề tên bà là tác giả, v.v… và v.v…

Qua tìm hiểu của chúng tôi, nhiệm kỳ BCH vừa rồi có khoảng gần 70 vụ việc lớn nhỏ liên quan đến hội viên (chỉ tính những đơn thư chính thức của hội viên gửi về Hội, hoặc gửi lên cấp trên rồi cấp trên chuyển về Hội giải quyết), trong đó không ít vụ phải giải quyết ở tòa án. Lại có vụ việc liên quan tới số tiền không lớn (khoảng vài chục triệu đồng) ở một cơ quan Hội, nhưng một số hội viên đã gửi đơn thư tố cáo lên Ủy ban chống tham nhũng quốc gia!

Đơn cử như có hay không việc dịch giả Đào Kim Hoa (phó Ban đối ngoại Hội) “đạo thơ” của nhà thơ Hữu Thỉnh và nhà thơ Lò Ngân Sủn mà hàng chục tờ báo trong nước và trên mạng internet ở nước ngoài xôn xao bàn luận. Nhà văn Trang Hạ, người đầu tiên phát hiện sự việc này đã sẵn sàng giúp đỡ miễn phí, dẫn đại diện của Ban Kiểm tra sang Đài Loan tìm lại nhân chứng và tài liệu để làm sáng tỏ vụ việc chỉ với chi phí khoảng hơn 1 nghìn đô la cho một đoàn 3 người, trong dăm ngày. Nhưng vì BCH dùng dằng không quyết nên “nghi án” ấy đã kéo dài đến tận hôm nay.

Nói một cách khác, Ban Kiểm tra hoạt động theo ý chí của BCH. Nếu không được hoạt động độc lập thì giả dụ trong BCH “có chuyện” tổ chức nào sẽ “kiểm tra” BCH đây, hay phải chờ tới đại hội 5 năm mới có một lần? Chính vì vậy mà công tác kiểm tra trong nhiệm kỳ vừa qua cần phải được BCH báo cáo cho toàn thể hội viên được biết như người chịu trách nhiệm trực tiếp.

Tóm lại, ngoài những thành tựu lớn mà BCH Hội nhà văn VN và các nhà văn làm được trong nhiệm kỳ vừa qua, thì vẫn còn những câu hỏi lớn cần BCH Hội giải quyết một cách thấu đáo trước và trong đại hội.

(còn tiếp)

• Nhóm PV VietNamNet.