Hội quê.

Ngày Tết, người đi xa vừa về đến đầu thôn đã nghe tiếng hô bài chòi giục giã. Những chòi lợp mái rạ ngày mùa còn thơm hương nếp, những cây cờ con ngũ sắc trên bàn cái rồi tiếng hô, tiếng mõ vang dậy một góc làng như thúc giục các cụ, các bà, các em nhỏ đến xin những con bài thử vận đầu năm.

Có thể nói đã là người miền Trung thì đều biết chơi bài chòi. Hát bài chòi từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân nông thôn miền Trung. Người ta sáng tác những câu hò, làn điệu dân ca… trong quá trình chơi. Văn chương bài chòi là văn chương bình dân, nhưng nghe kỹ vẫn thấy chất thơ lai láng. Bộ bài chơi gồm 30 con bài in mộc bản theo lối thủ công, được dán trên những thanh tre vót mỏng. Người quản trò được gọi là “ông hô hiệu”, là người có kiến thức văn chương, có tài ứng đối dí dỏm, có thể độc diễn với tiếng trống, tiếng đàn cò, tiếng phèng la… Khi con bài được rút ra, ông hiệu bắt đầu chạy lăng xăng, miệng không ngớt xướng to những câu thơ, câu vè ghép với tên những con bài ngộ nghĩnh, khiến người lớn lẫn đám trẻ con cười ngặt nghẽo. Tuỳ theo mỗi địa phương mà tên gọi các con bài khác nhau từ nhất trò, nhì nghèo, ba bụng, tứ giống, tám tiền, chín xe… cho đến sưa, dóng, xơ, quăng, ầm, voi, rún…

Chuẩn bị chòi chơi bài.

Người chơi có thể mua một hoặc nhiều thẻ cho mỗi lần chơi. Ông hô hiệu xáo thẻ trong ống lon rồi rút một thẻ bất kỳ. Mỗi đợt chơi đều có người trúng. Người chơi khi nghe hô trúng con bài của mình thì đáp to, lập tức sẽ được trao một chiếc cờ nhỏ màu đỏ. Sau đó, cuộc chơi tiếp tục cho đến khi có người trúng đủ ba con bài trong cùng một thẻ. Giải thưởng được trao bằng tiền mặt, chỉ độ vài ba chục nghìn đồng nhưng niềm vui thì thật lớn; mà người không trúng cũng vui!

 

Già trẻ đều náo nức vào cuộc chơi.

Người chơi sành bài chòi chỉ cần nghe câu hô đầu tiên là có thể đoán ra con bài, ví như: “Chồng nằm chính giữa - hai vợ hai bên - lấy chiếu đắp lên - gọi là ba bụng - ơ con  ba bụng!”, “Đi đâu mang sách đi hoài - Cử nhân không đậu, Tú tài cũng không - con nhất trò nó vừa ra xong”  hay như “Hai bên chòi lẳng lặng mà nghe - róc rách ống tre con gì nó ra đây? - anh trai Kim Bồng đi bán chiếu tre - gặp em gái nhỏ bên sông Thu Bồn -  thương ai lòng thấy bồn chồn - đêm nằm thao thức chiếu bông anh gối đầu - con chín gối nó ra rồi”…

 

Đánh bài chòi là một trò chơi giải trí mang tính văn chương bình dân. Cái thú của bài chòi không nằm ở ăn thua đỏ đen mà chủ yếu là vui đầu năm cùng bà con làng xã. Điệu hát bài chòi khẳng khái, rắn rỏi cũng vì thế trở thành máu thịt trong lòng người miền Trung xa xứ, gợi nhớ đến nao lòng…

• Túc Hạnh