Văn Hối Tân Dân báo: Tập đoàn kinh tế truyền thông

Cũng như đến Bắc Kinh làm việc với Bắc Kinh nhật báo, theo lịch trình, đến Thượng Hải, chúng tôi sẽ làm việc với Thượng Hải nhật báo.

>> Từ Nhân Dân nhật báo đến Bắc Kinh tập đoàn báo nghiệp

Không ngờ, đã có sự nhầm. Nếu Bắc Kinh nhật báo vừa là tên một ấn phẩm vừa là tên chung của một tập đoàn báo chí thì Thượng Hải nhật báo chỉ là tên một ấn phẩm – Shanghai Daily – xuất bản bằng tiếng Anh, thuộc tập đoàn báo chí Văn Hối Tân Dân báo. Thế nhưng, nhầm mà hóa may, chúng tôi vừa biết được tình hình của một tập đoàn, vừa hiểu được công việc của một ấn phẩm trực thuộc và mối quan hệ của nó…

Được thành lập vào ngày 25-7-1998, Tập đoàn báo chí Văn Hối Tân Dân báo - cơ quan ngôn luận của Đảng CSTQ TP Thượng Hải - được coi như là một trong những tập đoàn báo chí lớn nhất ở Trung Quốc.

Một góc của TP Thượng Hải

Không biết do chỉ đạo hay do nhu cầu phát triển của thị trường mà hai tờ báo Văn Hối nhật báo (ra buổi sáng) và Tân Dân vãn báo (1,3 triệu bản, ra buổi chiều), có lịch sử phát hành từ 60 - 75 năm lại đồng ý sáp nhập làm một?

Thế nhưng sự sáp nhập đã làm cho thực lực của cơ quan xuất bản báo chí này mạnh hơn. Theo số liệu báo cáo, “Năm 2004, Văn Hối Tân Dân báo là tập đoàn báo chí kinh doanh thành công nhất trong toàn quốc”.

Cũng theo số liệu của tập đoàn, doanh thu năm 2003 là 2,82 tỉ và lợi tức bình quân hàng năm khoảng hơn 400 triệu NDT (khoảng 50 triệu USD)… So với trung ương Nhân Dân nhật báo thì địa phương Thượng Hải Văn Hối Tân Dân báo quá là “bành trướng”: Chủ sở hữu 30 ấn phẩm, cả buổi sáng lẫn buổi chiều, cuối tuần, giữa tháng và hàng tháng, trong đó cóù 5 tờ báo ngày (Văn Hối báo, Tân Dân vãn báo, Shanghai daily, Oriental Morning Post và Oriental Sport Daily); 6 tờ báo tuần (Báo Văn học, Wenhui Book Review, Gia đình Thượng Hải; Auto; Thượng Hải thứ tư và The Bund) và 6 đặc san (Xinmin Weekly; Journalism Review; Xinduxie and Writing; Shanghai Scene; Thượng Hải ngày nay và Mengya). Bên cạnh đó, Tập đoàn còn điều hành một Nhà xuất bản Wenhui và nhà hát Shanghai Yueju…

Cũng như đến Bắc Kinh làm việc với Bắc Kinh nhật báo, theo lịch trình, đến Thượng Hải, chúng tôi sẽø làm việc với Thượng Hải nhật báo. Thế nhưng, Bắc Kinh nhật báo vừa là tên một ấn phẩm vừa là tên chung của tập đoàn báo chí còn Thượng Hải nhật báo chỉ là một ấn phẩm thuộc tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo. Nhờ sự “nhầm lẫn” này, chúng tôi mới được tiếp xúc trực tiếp với Ban biên tập (BBT) một ấn phẩm - những người làm báo - trong một tập đoàn báo chí.

Shanghai daily (dịch theo âm Hán Việt là Thượng Hải nhật báo) là tờ tiếng Anh ra 6 ngày/tuần, phát hành vào lúc 2 - 3 giờ chiều với số lượng 60.000 ấn bản 60 trang khổ lớn như báo Sài Gòn Giải Phóng. Đó không phải là số lượng phát hành lớn nhưng “vấn đề là hiệu quả” - Ông Tổng Biên tập (TBT) Zang Ciyun (Trương Từ Vân), cho biết như vậy.

Trong tập đoàn, mỗi ấn phẩm là một sản phẩm độc lập về tổ chức xuất bản và kinh doanh. Mỗi ấn phẩm có một BBT riêng, TBT là thành viên trong HĐQT của tập đoàn, chịu trách nhiệm về quan điểm chính trị cũng như hiệu quả kinh doanh trước HĐQT tập đoàn. Do vậy, TBT chủ động về tổ chức biên chế, tuyển người cũng như phương án trả lương.

Thượng Hải nhật báo chỉ có 58 biên tập viên (BTV), (trong đó có 12 người nước ngoài), vậy mà chịu trách nhiệm xuất bản thường xuyên ngần ấy trang báo, là thực sự hiệu quả… Doanh thu của Thượng Hải nhật báo, cũng như các ấn phẩm khác trong tập đoàn, đều từ hai nguồn bán báo và quảng cáo, trong đó quảng cáo chiếm tới 70% - 75% doanh số.

Như vậy, về phương thức hoạt động, mô hình tập đoàn báo chí của Văn Hối Tân Dân báo thực chất là mô hình tập đoàn kinh tế truyền thông – một loại hình kinh tế đặc biệt, có thể chưa có trong từ điển báo chí XHCN nhưng hoàn toàn không xa lạ với kinh tế thị trường. Theo cách nói của ta hiện nay, đó là mô hình công ty “mẹ – con”…

Một thành viên trong đoàn chúng tôi hỏi: Việc tự chủ về tài chính, kinh doanh có làm mất đi vai trò cơ quan ngôn luận của Đảng và chính quyền? Không hề! – Ông TBT Trương Từ Vân khẳng định. Theo ông, báo chí hoạt động tự chủ như một doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường, từ định hướng phát triển, mở rộng thị trường đến cả những vấn đề cụ thểâ như tăng hay giảm trang từ nội dung đến quảng cáo, thay đổi khổ báo…, làm sao để bạn đọc chấp nhận, mua báo, báo có lãi để tiếp tục tồn tại và phát triển, là được.

Tổng biên tập Văn Hối Tân Dân báo Trương Từ Vân và trợ lý

Những tờ báo hoạt động không hiệu quả thì phải đóng cửa, dẹp tiệm. Những bài báo viết không đúng đường lối, sai sự thực thì lãnh đạo phải chịu kỷ luật, nặng hơn thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Mô hình tập đoàn của Văn Hối Tân Dân báo tồn tại đã hơn 6 năm, chưa tính cơ ngơi bề thế (hơn 3.000 CBPVNV trong đó có 32% là phóng viên (PV), BTV, hơn 300 người là nhân viên cao cấp; độ tuổi dưới 30 khoảng 29%; từ 31 - 40 chiếm 24%; từ 41 đến 50 chiếm 31% và từ 51 - 60 chiếm 16%), chỉ nhìn không khí làm việc của đội ngũ cán bộ PV Shanghai Daily cũng có thể phần nào biết được tập đoàn đã “ăn nên làm ra” như thế nào.

Nghe chúng tôi khen cô Emma Laus, trợ lý TBT tuổi mới ngoài 20 và đẹp như một diễn viên, ông TBT vội nói ngay, đội ngũ PV, BTV của Shanghai Daily “đều đều như vậy”, các trưởng phó phòng ban, tuổi cao nhất cũng chỉ ngoài 30.

Sức mạnh của Văn Hối Tân Dân báo đã tràn cả ra ngoài qua những con số: Mở Văn phòng đại diện tại 20 tỉnh, thành trong toàn quốc, trong đó có các TP lớn như Bắc Kinh, Nam Kinh, Quảng Châu, Vũ Hán, Tây An, Thẩm Quyến, Vân Nam; và mở rộng hoạt động ra 10 quốc gia khác.

Riêng ở Mỹ và Úc, ấn phẩm Tân Dân vãn báo (tin buổi chiều) đã có mặt… Hầu hết các ấn phẩm báo in đều có trang web như là một kênh cung cấp thông tin miễn phí cho độc giả.

Tập đoàn Văn Hối Tân Dân báo ngoài kinh doanh các ấn phẩm báo chí, xuất bản, còn kinh doanh cả cao ốc văn phòng, nhà hát, trung tâm mỹ thuật (phố Đông) và bán vé (các loại, kể cả vé máy bay) qua mạng. - Lĩnh vực kinh doanh nào có thể mang lại hiệu quả kinh tế và có điều kiện thì chúng tôi đều có thể đầu tư. – TBT Trương cho biết. - Có phải xin phép cơ quan chủ quản? Chúng tôi hỏi. – Không có chuyện đó! Văn Hối Tân Dân báo chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Thành ủy TP Thượng Hải.

Quyết định đầu tư lĩnh vực nào là quyền chủ động tuyệt đối của HĐQT tập đoàn. Hoạt động và hiệu quả hoạt động như thế nào là tùy thuộc HĐQT tập đoàn và người đại diện tập đoàn điều hành công việc đó. Tất cả chúng tôi hành động vì sự phát triển lớn mạnh của tập đoàn…

Đứng trên lầu 34 của cao ốc văn phòng tập đoàn báo chí Văn Hối Tân Dân báo được xây dựng hoàn toàn bằng vốn tự lực, nhìn ra toàn cảnh Thượng Hải, chúng tôi đều có chung một cảm nghĩ: Nếu được chủ động như một doanh nghiệp, báo chí cũng làm ra của cải vật chất hiệu quả không hề thua kém doanh nghiệp.

Nghe nói mấy năm trước, sau khi chính phủ chủ trương xóa bao cấp trong lĩnh vực xuất bản báo chí trên toàn lãnh thổ Trung Quốc, đã có đến 6.000 tờ báo và tạp chí phải đóng cửa, khai tử. Tất nhiên, đã ra thị trường thì phải chấp nhận quy luật thị trường. Nhưng nhìn về đại cục, đó là hiệu quả kép - Nhà nước vừa kiểm soát được báo chí tốt hơn (chỉ thông qua các đầu mối tập đoàn), vừa tiết kiệm được một khoản ngân sách bao cấp đáng kể.

• Nguyễn Đức (SGGP)