Bia Hạ Mã trước Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Trước đây, dự án xây nhà vệ sinh công cộng ngầm bên bờ Hồ Gươm của UBND TP. Hà Nội phải huỷ bỏ vì bất khả thi thì nay được ''điều chỉnh'' thành nhà vệ sinh nổi tại khu vực Hồ Văn trên diện tích 72m²,mái dốc, chiều cao tới đỉnh là 5m, đầu hồi quay ra hướng phố Quốc Tử Giám. Ngay khi đội thi công xuống hiện trường đo đạc (10/6), người dân đã ra ngăn cản việc giải phóng mặt bằng để xây nhà vệ sinh làm mất mỹ quan khu di tích, ảnh hưởng xấu tới môi trường.

Văn Miếu được coi là trường đại học đầu tiên của nước ta. Hồ Văn thuộc quần thể kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám nằm ở giữa từng cửa thứ 3 Văn Miếu, rộng 12.297m², như ''gương trời''. Theo quan niệm kiến trúc cổ truyền, Hồ Văn là phần quan trọng tạo nên thế ''âm dương đối đãi'' của di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Kiến trúc cao là dương, nước thấp là âm. Một số nhà dân tộc học nghệ thuật và nhà văn hóa còn khẳng định, Hồ Văn là ''não thuỷ'' của Văn Miếu.

Gần 10 năm nay, TP. Hà Nội đã có quyết định giải phóng mặt bằng để cải tạo Hồ Văn, 33 hộ dân trong 88 hộ giải toả đã được di dời. Số còn lại phải tạm ngưng vì chưa có nhà tái định cư, đất quanh hồ ngày càng bị lấn chiếm, phần đã giải toả trở thành nơi ''ngụ'' của bọn nghiện hút và rác thải. Phần đất giải toả mới là khu đất trống trước hồ Văn Miếu và đối diện bia Hạ Mã phía bên Văn Miếu. Ông Bùi Văn Phú, tổ phó tổ 44, ngõ 59, nói: ''Nếu vì mục đích tôn tạo di tích thêm đẹp chúng tôi sẵn sàng ủng hộ nhưng việc xây một nhà vệ sinh công cộng trước di tích quan trọng của cha ông để lại là rất phi văn hóa''.

Vì sao lại ra quyết định kỳ quặc này?

Bia Hạ Mã - nhìn sang là khu đất dự kiến xây nhà vệ sinh công cộng.

Nhà vệ sinh công cộng trước Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một trong những hạng mục thuộc gói thầu 2 của dự án tôn tạo vườn Giám. Theo thiết kế ban đầu, nhà vệ sinh được xây ngầm bên vườn Giám bằng thiết bị nội, tường trần quét vôi. Tuy nhiên, hạng mục này không được triển khai vì mạch nước ngầm ở đây cao, không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật về tiêu thoát. Do vậy, UBND TP. Hà Nội đã cho ''điều chỉnh'' thành nhà vệ sinh nổi.

Một lãnh đạo Ban quản lý dự án giải thích cho kế hoạch trên: ''Thành phố đã cân nhắc kỹ và tiên liệu mọi việc. Mục đích chính mà thành phố quan tâm là lợi ích cộng đồng. Trước mắt, nhà vệ sinh này phục vụ khách tham quan trong dịp SEA Games tới, sau đó, sẽ giao cho Ban giám đốc di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám quản lý, bán vé''.

Các nhà nghiên cứu văn hóa nói gì?

Theo Chủ tịch Hội Khoa học nghiên cứu Đông Nam Á, GS Phạm Đức Dương: ''Phải khẳng định việc xây nhà vệ sinh công cộng là nhu cầu cần thiết trong quy hoạch đô thị. Tuy nhiên, nếu xây rất nên tránh những chốn linh thiêng như Văn Miếu. Cái bất cập của người Việt Nam là nhiều khi không hiểu về văn hóa dân tộc nên dễ làm thấp đi giá trị văn hóa của chính mình''.

Hồ Văn đã bị lấn chiếm và lấp đầy rác, nay sắp phải chịu thêm nhà vệ sinh?

Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cho rằng không nên xây vì ''Văn Miếu - Quốc Tử Giám nằm trên đất Hà Nội nhưng lại là bộ mặt văn hóa của quốc gia, không riêng Hà Nội. Nếu xây nhà vệ sinh công cộng ở bờ Hồ Gươm là sai lầm phải hủy bỏ thì việc xây trước Văn Miếu, nơi tôn thờ trí tuệ, linh khí quốc gia còn là vấn đề lớn hơn nhiều''.

Theo quan điểm của nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, GS Vũ Ngọc Khánh cho rằng ''cần tôn trọng cái nhìn truyền thống dân tộc mà ở đó mối tương quan giữa Văn Miếu và Hồ Văn là mối tương quan thống nhất cả về tâm linh lẫn không khí văn hóa của đất nước. Nhà vệ sinh xây tạm thời ở đây cũng không được vì nó sẽ tạo cảm quan không đẹp, không nhã với du khách''.

(Theo Thanh Niên)