Ngày 8/5, đích thân Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - môi trường Phạm Khôi Nguyên dẫn đầu đoàn đi kiểm tra và làm việc với lãnh đạo Tập đoàn Công nghiệp than và khoáng sản VN (TKV) về dự án khai thác bôxit Tân Rai tại huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng. Kết luận đợt kiểm tra, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên đề nghị chủ đầu tư tập trung giải quyết thật tốt các vấn đề về bảo vệ môi trường của dự án vì đây là dự án thí điểm theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Thủ tướng. 

>> Đại dự án bô-xít Tây Nguyên và ý kiến nhiều chiều

Kết luận đợt kiểm tra, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên đề nghị chủ đầu tư tập trung giải quyết thật tốt các vấn đề về bảo vệ môi trường của dự án vì đây là dự án thí điểm theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Thủ tướng. “Ngay sau đợt kiểm tra này, bộ sẽ thành lập một nhóm công tác đặc biệt có vai trò như một đội đặc nhiệm để giám sát công tác bảo vệ môi trường. Nhóm này sẽ có cơ chế, chức năng cụ thể và có mặt thường trực để theo dõi và hỗ trợ chủ đầu tư xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh” - ông Nguyên cho biết.

 Cần thêm ý kiến các nhà khoa học

Sau khi thị sát một lượt công trường xây dựng Nhà máy chế biến alumin Tân Rai - đang trong giai đoạn thi công phần móng, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên và Thứ trưởng Nguyễn Xuân Cường dừng lại khá lâu ở khu vực dự kiến xây dựng hồ chứa bùn đỏ.
 
Ông Dương Văn Hòa, phó tổng giám đốc phụ trách công nghiệp nhôm của TKV, cho biết hồ chứa bùn đỏ giai đoạn 1 có diện tích 109ha được bố trí ngay bên cạnh nhà máy alumin. Đây là một vùng trũng hiện hữu không có lối thông thủy ra bên ngoài nên thuận lợi cho việc gia cố tường chắn, chống thấm theo yêu cầu khắt khe của việc lưu chứa bùn đỏ.

Theo TKV, tuổi thọ khai thác của hồ bùn đỏ giai đoạn 1 là 10-12 năm. Sau khi chứa đầy, hồ chứa bùn đỏ sẽ được phủ đất bề mặt và có thể trồng cây xanh hoặc xây nhà trên đó. Theo ông Hòa, nếu tính luôn hồ chứa bùn đỏ giai đoạn 2 với tổng diện tích 209ha thì chỉ riêng chi phí xây lắp cho hồ chứa bùn đỏ đã lên tới 25 triệu USD (chưa kể chi phí vận hành, bảo dưỡng).

Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên cho hay ông khá yên tâm với trình bày của TKV về quy mô, công nghệ xử lý bùn đỏ. Tuy nhiên, ông Nguyên lưu ý rằng từ lý thuyết đến thực tế vẫn luôn có một khoảng cách nhất định và đây là dự án đầu tiên của ngành công nghiệp nhôm VN, do đó chủ đầu tư tuyệt đối không được chủ quan.

Bộ trưởng yêu cầu TKV trong quý 3-2009 phải hoàn thiện báo cáo bổ sung đánh giá tác động môi trường, trong đó đặc biệt chú ý vấn đề bùn đỏ, để bộ phê duyệt trước khi cấp phép cho khai thác. Ông Nguyên cũng khuyến cáo TKV cần tổ chức thêm nhiều hội thảo để trưng cầu trí tuệ của các nhà khoa học xung quanh việc xử lý bùn đỏ để bảo đảm phù hợp nhất, an toàn nhất theo điều kiện thực tế của VN.

Lo chuyện dân sinh

Ông Đoàn Văn Kiển, chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc TKV, cho biết vấn đề khai thác đối với dự án bôxit Tân Rai không có gì phải lo lắng mà quan trọng hơn là khâu hoàn thổ sau khai thác. Theo ông Kiển, dự kiến việc khai thác quặng bôxit sẽ được thực hiện “cuốn chiếu” với diện tích 70-100ha/năm.

Ông Lê Quốc Trung, chánh thanh tra Bộ Tài nguyên và môi trường, ủng hộ phương án thuê đất theo tiến độ để không gây xáo trộn nhiều đến sản xuất của người dân, và gợi ý tỉnh Lâm Đồng có phương án quy hoạch tổng thể không gian của khu vực Tân Rai sau khai thác để sử dụng hợp lý diện tích sau hoàn thổ, thậm chí nếu cần có thể quy hoạch đô thị, dân cư một cách đồng bộ.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh việc hoàn thổ diện tích sau khai thác mang tính sống còn của dự án, vì đây là mấu chốt quyết định tương lai của khu vực hơn 2.000ha và toàn bộ dân cư trên đó. Đất mặt và thực bì bị bóc đi dù có được lấp lại sau đó thì khả năng kết dính sinh học đã mất, trong khi đó điều kiện khí hậu của Tây nguyên khắc nghiệt, dễ bị mưa lũ cuốn trôi.

“Quan trọng nhất là định hướng quy hoạch và sản xuất sau khai thác chưa rõ. Người dân sẽ làm gì trong hai năm ngồi chờ khai thác? Khai thác, hoàn thổ xong dân sẽ trồng cây gì? Cái này tỉnh Lâm Đồng và TKV phải ngồi lại để quy hoạch ngay nhằm định hướng cho công tác hoàn thổ, sao cho khi trả lại mặt bằng là dân sản xuất ngay được” - Thứ trưởng Xuân Cường gợi ý.

Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên cũng cho rằng tỉnh Lâm Đồng cần có phương án điều chỉnh quy hoạch sau khai thác theo hướng đa dạng hóa, không nên chỉ dừng lại ở chỗ bóc đất nào trả lại đất ấy.