– Cán bộ y tế không chủ động “vòi vĩnh” nhưng có một “luật bất thành văn” là người bệnh sẽ tự động đưa tiền dưới nhiều hình thức. Sau nhiều nỗ lực nhằm hạn chế tiêu cực của Bộ Y tế, nhiều người bệnh cho rằng “nạn ăn tiền” bệnh nhân của cán bộ y tế không biến mất mà chỉ “chuyển hóa” từ dạng này sang dạng khác!

Tự nguyện đưa, nhưng đưa không khéo là ăn mắng!

Anh Nguyễn Văn Thắng, có con trai 7 tuổi bị bệnh viêm nội nhãn. Trong suốt quá trình đưa con đi khám chữa bệnh từ các bệnh viện của tỉnh Yên Bái xuống bệnh viện dưới Hà Nội, anh Thắng cho biết tiền “rải” trong bệnh viện của anh được dành một phần không nhỏ cho cán bộ y tế.

“Bệnh con tôi nặng, nếu không mổ nhanh là hỏng một mắt. Tiền khám chữa bệnh, chi phí thuốc thang không nhiều vì cháu đã có thẻ bảo hiểm. Nhưng tiền “biếu”, “cảm ơn” bác sỹ thì tốn ngang tiền ăn uống, sinh hoạt của cả 2 bố con”, anh Thắng hài hước so sánh.

Anh Thắng kể: Lần đầu khám, anh đưa cho bác sỹ 500 ngàn. Bác sỹ cầm. Lần sau khám lại, anh cũng đưa ngần đó. Bác sỹ không từ chối. Nhất là ở thời điểm trước khi mổ thì tiền “đệm” cho bác sỹ anh đưa gấp đôi.

“Đây là bệnh xã hội rồi, thành quy luật rồi, ở đâu cũng vậy. Mình không theo cái này thì mình thiệt cái khác”, anh Thắng nói.

Nhiều bệnh nhân và người nhà có tâm lý sợ sệt nếu không "lót tay" cho cán bộ y tế trong quá trình khám, điều trị (Ảnh chỉ có tính minh họa. Ảnh: C.Q)

Anh Thắng vui vì con được chữa khỏi bệnh, đưa tiền bác sỹ không từ chối. Nhưng chị Duyên (quê Hải Dương) thì không “gặp may” khi bác sỹ nhất quyết không cầm tiền và mắng chị giữa đám đông.

Tuy vậy, chị rất “ngạc nhiên” vì người vào sau chị vài lượt lại đưa “trót lọt” được cho bác sỹ khám. Hỏi “bí quyết”, chị Duyên mới “ngã ngửa” vì mình vụng về quá!

Chị Duyên cho biết: Kể từ khi có con, đây là lần đầu chị đến bệnh viện. Cứ tưởng ai vào viện cũng đều làm như mình nên chị cứ “thật thà” đưa cho bác sỹ. Nào ngờ bác sỹ rút trả phong bì và mắng chị sa sả giữa phòng khám đông người.

“Vị bác sỹ đó cứ chỉ thẳng vào mặt tôi và nói: “Đây là tiền hối lộ. Chị là người hối lộ” khiến tôi sững sờ, bối rối và xấu hổ, không biết phải làm sao. Có lẽ vì thế mà sau đó vị bác sỹ đó vẫn khám cho con tôi nhưng lại nói phải sau Tết mới mổ, gần Tết rồi không mổ được làm tôi lo quá”, chị Duyên kể lại.

Nhờ “bài học” này chị Duyên đã đúc rút được kinh nghiệm không phải ai cũng biết: Tự nguyện đưa tiền nhưng nếu đưa không khéo sẽ ăn mắng như thường!

Việc âm thầm, tự nguyện đút tiền cho bác sỹ xảy ra ở hầu hết các công đoạn. Theo lời anh Thắng, trong thời gian con anh nằm viện 1 tháng sau khi mổ mắt anh đã phải chuẩn bị sẵn 2 triệu đồng. Số tiền này anh chuẩn bị chỉ để “bồi dưỡng” cán bộ y tế sau mỗi lần thay bông băng, gạc, tiêm, …

Từ chối lúc đầu, “gợi ý” lúc sau

Trước mổ là thời điểm người nhà bệnh nhân đưa “phong bì” cho bác sỹ nhiều nhất. Gia đình anh Lưu Văn Tài, trú tại thôn Tân Lập, xã Đạo Trù, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc là hộ nghèo nhưng không “thoát” khỏi việc “đút lót” cho bác sỹ trước khi con gái anh lên bàn mổ.

Vợ anh Tài kể: “Trước ngày mổ, bệnh nhân đã biết ai là người mổ cho mình. Tôi đã lần mò hỏi han để biết mặt bác sỹ mổ cho con tôi từ ngày hôm trước. Đến ngày mổ, cách giờ mổ khoảng 15 phút, tôi phải tìm mọi cách “kéo” bác sỹ đó ra chỗ thật ít người rồi dúi vào túi áo bác sỹ phong bì, trong đó có 300 ngàn đồng”.

Theo chị này thì người nào nghèo cũng cố chắt bóp dúi từ 200 đến 300 ngàn. Còn giàu thì không có giới hạn nào cả, ít nhất cũng phải 500 trở lên. Chị khẳng định trong ca mổ hôm đó, có rất nhiều người có con mổ cùng con chị cũng đều thực hiện “thao tác trước mổ” y như chị!

Khi được hỏi nếu không đưa phong bì cho bác sỹ thì chuyện gì sẽ xảy ra, anh Tài nói một cách ẩn ý: “Tôi đoán là bác sỹ vẫn phải mổ đúng trách nhiệm thôi. Nhưng những cái không thuộc về chuyên môn như thái độ, cách cư xử thì không tài nào mà đoán được …”.

Theo anh Tài, bệnh nhân bây giờ vào viện nếu không đưa tiền “bồi dưỡng” bác sỹ thì cảm thấy “không bình thường” hoặc có tâm lý sợ sệt!

Nhưng không phải tất cả mọi cán bộ y tế đều gật đầu nhận phong bì của người bệnh trước khi hoàn tất việc khám chữa bệnh. Bởi ngành y tế cho rằng việc nhận phong bì sau khi khám chữa bệnh xong không phải là “đút lót”, “hối lộ” mà đơn giản chỉ là hành động “cảm ơn”!

Vì thế, đã có những bác sỹ “từ chối” nhận lúc chưa mổ, nhưng đồng thời lại “gợi ý” là nếu mổ xong xuôi thì người nhà “đưa bao nhiêu cũng nhận hết”.

“Khi con dâu tôi lên bàn mổ đẻ, tôi đút vào túi bác sỹ đỡ đẻ một phong bì có 1,5 triệu nhưng vị bác sỹ nhất định không cầm. Trong khi hai bên đang giằng co thì vị bác sỹ này nói với tôi rằng “làm chuyện này giữa chốn đông người sẽ mất hay” và “gợi ý” tôi rằng nếu “mẹ tròn con vuông” thì đưa bao nhiêu cũng nhận”, bà Đỗ Thị Thanh Thủy, trú tại Cầu Giấy (Hà Nội) kể lại câu chuyện của mình khi đưa con dâu vào sinh con tại một bệnh viện ở HN.

Nhận tiền từ bệnh nhân là “nỗi đau vĩ đại”

Ông Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế). Ảnh: C.Q

Ông Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho rằng ngành y tế đang hoạt động trong trạng thái “bất cân bằng”.

Theo ông Khuê, các sản phẩm được mua bán trên thị trường được tính toán bộ chi phí (bao gồm cả chi phí marketing, chi phí quảng cáo, vận chuyển,…) nhưng sản phẩm sức khỏe chỉ được tính là một phần viện phí (không có tiền công trong đó, không có khấu hao, không tính giá trị của trình độ bác sỹ cũng như thương hiệu của bệnh biện, không có chi phí rác thải, nước…).

Ông Khuê thuật lại một câu chuyện do chính mình trải nghiệm: “Khi tôi đưa con vào khám tại Bệnh viện Nhi, tôi có thấy mấy cô y tá dỡ thẻ của mình ra để lấy ra một ít tiền lẻ. Khi nhìn thấy tôi, mấy cô y tá chỉ cười”…

Rồi ông Khuê lấy một ví dụ vừa để so sánh, vừa để lý giải việc “phải nhận tiền” từ bệnh nhân của cán bộ y tế: “Ngoài các nhà hàng, khi chúng ta ăn uống xong thì nhà hàng tự động tính thêm 10% chi phí phục vụ. Đó là điều đương nhiên và khách hàng cứ tự động trả. Những người phục vụ cũng “ngẩng cao đầu” để nhận khoản tiền này. Nhưng với cán bộ y tế thì khác. Họ khám chữa bệnh cho người bệnh nhưng không có tiền dịch vụ, không có tiền phục vụ (trong khi giá một lần khám chỉ là 3 ngàn đồng)! Vì thế, “tiền cọp”, tiền “bồi dưỡng” bệnh nhân đưa có khi chỉ 5 ngàn, 10 ngàn nhưng bác sỹ vẫn cứ phải “cúi đầu” nhận hoặc nhận dấm nhận dúi”.

Vì thế, ông Khuê khẳng định: “Việc nhận” tiền cọp” từ bệnh nhân là nỗi đau khổ vĩ đại của mỗi cán bộ y tế”!

Bộ trưởng Nguyễn Quốc Triệu: "Ít nhiều vẫn có lót tay và chi phí phụ"

Trước đây, trong một lần trả lời phỏng vấn VietNamNet vào cuối năm 2009, Bộ trưởng Nguyễn Quốc Triệu từng đề cập đến vấn đề tăng thu nhập cho cán bộ y tế để kiểm soát tiêu cực. Theo đó, Bộ trưởng lấy ví dụ một ca phẫu thuật phải được tăng lên gấp 5 đến 7 lần thì mới xứng đáng. Giá một ca phẫu thuật loại 1 của bác sỹ ra trường đã hai đến ba chục năm là 75 ngàn. Bộ trưởng đề xuất phải tăng lên 400 đến 500 ngàn mới xứng.

Tại Hội nghị Đối thoại về chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế diễn ra tại Hà Nội vào ngày 26/11/2009, Giám đốc Bệnh viện Việt Đức Nguyễn Tiến Quyết cũng khẳng định: “Nếu lương y tá được nâng lên mức 6 đến 7 triệu thì sẽ chẳng còn ai tiêu cực”.

Nhưng cũng ngay tại Hội nghị này, khi Tiến sĩ Thaveeporn Vasavakul (tư vấn viên, chủ trì một nghiên cứu của ĐSQ Thụy Điển) đặt ra câu hỏi: “Viện phí thấp nên dẫn đến các khoản chi không chính thức, nhưng nếu điều chỉnh viện phí thì có hạn chế được tham nhũng không? Có loại bỏ được các khoản chi không chính thức không?”

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Quốc Triệu cho rằng: “Đất nước chúng tôi từ chế độ tập trung quan liêu bao cấp sang thị trường thì tất cả nền kinh tế hai giá đều ít nhiều có lót tay và chi phí phụ!”.

Bộ trưởng nhấn thêm: “Vào bệnh viện tư thì không phải lót tay, phong bì bác sĩ. Nhưng vào bệnh viện tư thì anh trả một trăm ngàn đồng một lần khám chữa bệnh. Còn ở bệnh viện Nhà nước chỉ phải trả 3.000 đồng, thì rẻ quá. Người ta sẵn sàng chi thêm 10.000 đồng nữa để được khám nhanh, khám trước. Mà chi như thế vẫn còn rẻ hơn khám tư”.

• Cẩm Quyên