- Đã từng trải qua thời bom rơi đạn lạc, sống ở chiến trường máu lửa nhất thì người lính trong ông lúc đó không khóc trước những gian khổ. Thế nhưng về đời thường, có hai sự trớ trêu của cuộc đời khiến ông phải rớt nước mắt vì tủi cực: Đứa con ngây ngây dại dại suốt 25 năm sống trên đời và một gian nhà 18m² cho cả 4 gia đình gồm các anh em khác của ông (mỗi gia đình từ 2 đến 4 khẩu).

Cha tôi là một người thanh liêm

Tôi nhận được cuộc điện thoại gấp gáp từ một người bạn: "Cô đến mà xem, ở thủ đô mà có những người đã trải qua kháng chiến mà khổ đến vậy. Ông ấy là bạn chiến đấu của tôi, già rồi mà ở cái phòng tối, sâu hun hút, ẩm hôi. Nó kinh hoàng đến nỗi mỗi lần ghé thăm tôi không dám chui vào. Cậu con trai thứ 2 bị chất độc da cam, tay chân dài ngoằng, người thì to béo ục ịch không thể đi đứng từ khi sinh ra".

Chúng tôi tìm đến gia đình ông Nghiêm Việt Thắng theo vệt chỉ của những đồng đội cùng một thời trận mạc đã tung hoành khắp chiến trường Quảng Trị, Tây Ninh, Lộc Ninh, Bình Phước, Phước Long để thấy phận người lính trải qua chiến tranh và cả thế hệ sau cùng gánh nỗi đau đó.

Chúng tôi gặp ông Thắng trong một gian nhà hẹp lụp xụp vào bậc nhất của phường Thịnh Quang, quận Đống Đa. Ông Thắng ngượng ngùng vì “nhà xấu quá”, nó là tài sản của người cha ông để lại. Ông nhớ về bố: "Ngày xưa, bố tôi là cán bộ cao cấp của Bộ Nội Thương nay là Bộ Thương mại, quyền lớn lắm. Không biết bao nhiêu lần ông được cơ quan đề nghị cấp nhà nhưng ông nhất quyết từ chối vì lúc đó cơ quan có nhiều người khó hơn mình. Ông đi ở nhờ cho đến khi ốm nằm liệt giường, lúc ấy cơ quan lại cho người thúc ông nhận nhà, lúc đấy vì nghĩ đến 6 người con ông mới chịu nhận căn hộ 18m² ở khu tập thể này.

Cả gia đình gồm 3 người ở trọn trong 6m2, căn nhà mới sửa nhưng luôn ngấm ẩm. Đồ đạc trong nhà là đồ cũ của đồng đội tặng, thuyết phục mãi ông Thắng mới chịu nhận. (Ảnh T.Phan)

Gia tài mà người cha là “lão thành cách mạng” để lại cho 6 người con trai là 18m² nhà tập thể. Người làm nhà nước, người đi bộ đội… Ông Thắng xông pha trận mạc, ở chiến trường sống với chất độc hóa học rồi bước ra khỏi chiến tranh với tỷ lệ suy giảm khả năng lao động do bệnh tật là 61%. Hội đồng giám định y khoa Hà Nội khám cho ông ra 4 thứ bệnh: Cao huyết áp 165/105mmHg, Hội chứng suy nhược thần kinh, thấp khớp mãn tính, Thoái hóa cột sống thắt lưng.

Con tôi mãi là đứa trẻ ngây dại

Sau khi phục viên, ông Thắng lập gia đình. Người vợ nhỏ nhắn là Trần Thị Thủy, làm công nhân may mặc trong một xí nghiệp may quân đội. Họ cũng ao ước có những đứa con và gọi chúng là thiên thần. Thiên thần thứ nhất của họ lành lặn, thiên thần thứ 2 thì dị tật. Tôi có giàu sức tưởng tượng đến thế nào thì cũng không ngờ được thứ chất độc trong người cha lại “nặn” ra đứa con với những khiếm khuyết, dị biệt kinh khủng đến vậy. Đau đớn thật nhưng vẫn thương con, ông đặt cho nó cái tên rất đẹp: Nghiêm Việt Tiến.

Người con ngây dại chỉ xoay chân một vòng là hết trọn căn phòng cả gia đình ông Nghiêm Việt Thắng đang ở. (Ảnh T.Phan)

Khi tôi đến nhà, 9 giờ sáng Tiến mới ngủ dậy. Mắt Tiến nhìn tôi gườm gườm, khuôn mặt méo mó. Tiến nặng khoảng 80kg nhưng tay chân đều cong queo và cử động kém. Tiến không nói gì trong cả buổi vì “chưa quen” giao tiếp với người lạ. Tiến 25 tuổi, bị bệnh tim bẩm sinh, không nói được một tiếng tròn trịa, chưa từng đi được một bước chân.

Từ khi sinh con, bà Thủy - vợ ông Thắng - phải nghỉ việc ở nhà chăm con. Trọng lượng của người mẹ thì cứ giảm đi còn người con cứ tăng lên vì ăn được mà không vận động được. Các hoạt động như tắm giặt, đi vệ sinh suốt 25 qua của Tiến rất bản năng. Người không quen thấy sợ… Ông Thắng chấp nhận, bởi đứa con này sinh ra bị như thế là từ những năm tháng tại chiến trường tiếp xúc với chất độc của bố.

Mọi sinh hoạt của Tiến đều rất bản năng, người mẹ phải túc trực thường xuyên bên con suốt ngày.(Ảnh T.Phan)

Bây giờ hàng tháng, Tiến được nhận trợ cấp 100 nghìn…

"Tiến hay xúc động. Ở nhà cả ngày, chiếc tivi là cái gần gũi nhất. Xem trên ấy, thấy người nghèo và khuyết tật như mình, Tiến hay nghĩ đến việc ủng hộ. Tiến hay gấp những tờ báo tượng trưng và nghĩ nó như tiền để có thể ủng hộ được ai đó. Tiến làm như một đứa trẻ thương người mà bất lực", bà Thủy kể lại. Bà càng nghĩ càng thương con bệnh tật mà vẫn muốn sống sẻ chia.

Người lính già khóc về những cay cực cuối đời

Ngày đầu tiên đón Tiến hiện diện trên đời, ông Thắng khóc, bà Thủy cũng vật vã khóc.

Năm nay, ông Tiến và bà Thủy cùng 57 tuổi, họ đã trải qua những năm tháng ngọt bùi cay đắng cùng nhau. Trước mặt chúng tôi, ông Thắng vừa khóc vừa kể lại: "Người ta bảo tôi đưa con tôi đến nơi dành cho những đứa trẻ khuyết tật và mồ côi. Con tôi đẻ ra, tại tôi mà nó thành thế này… Tôi phải có trách nhiệm. Tôi gạt trách nhiệm ấy đi, người không trách tôi nhưng trời sẽ trách tôi".

“Hồi mới đẻ, nó đã bị bệnh tim, một thời gian dài nuôi con trong lồng kính. Cứ lần nào Tiến đi viện là cả nhà khổ, tôi và vợ cố gắng lắm mới khiêng được con, chân tay cháu lại cong queo nên phải lựa”.

“5 năm nay vợ tôi ở hẳn nhà, chỉ còn tôi đi kiếm tiền cho cả nhà bằng chiếc xe 3 bánh của thương binh, ngày xưa xe đó suýt bị cấm. Tôi lo chết đói. Sau này không bị cấm nữa, xe cọc cạch tôi vay vốn 10 triệu để sửa và tân trang lại xe làm phương tiện kiếm ăn và nuôi vợ. Thế nhưng tường nhà lở, tôi lại phải đắp tiền vào sửa. Nhà luôn ẩm ướt, hôi do cũ và không có điều kiện gia cố”.

Căn nhà xưa 18m², 4 anh em tôi cơi nới được một ít, sửa đi, chia gian, mỗi người được mấy mét. Gian nhà tôi ở trước có 4 người, con gái mới lấy chồng, may mà nó về nhà chồng. Nhà nay còn tôi, vợ tôi và Tiến có khoảng 6m² không tính lối đi của mấy anh nhà khác. Trong nhà tôi có ti vi, tủ nhưng đều là của đồng đội gom góp đồ cũ đem cho. Tiền làm được hằng ngày tôi dồn vào dành dụm nuôi con".

“Ngày xưa…”, ông Thắng lại khóc: “Bạn chiến đấu có bảo đưa hoàn cảnh nhà tôi lên truyền hình để nhờ mọi người giúp đỡ. Tôi đã nghĩ đến cha tôi. Tôi gạt đi, tôi biết mình cũng thiệt thòi vì những chất độc ngấm vào người từ ngày xưa hành tôi từng ngày, thế nhưng tôi biết còn có nhiều người thiệt thòi hơn mình”.

Nhiều năm trôi qua, ông Thắng đã thấm mệt. Những khớp xương nhức dai dẳng, ông và bà Thủy đều đã 57 tuổi. Vất vả, chật chội và khát khao vượt qua khó khăn để nuôi con khiến ông Thắng có ước mơ khác: Được mua “nhà ở xã hội” mà Nhà nước dành cho người nghèo, người có thu nhập thấp.

Không biết về mạng Internet, không biết điều gì là ưu tiên cho người đã kinh qua chiến tranh và những điều cay cực trong cuộc đời như mình, ông nhắn nhủ để xin mua nhà giá rẻ: "Tôi đang cần một nhà chung cư giá rẻ và trả góp, diện nhà ở cho người có thu nhập thấp để an cư và nuôi con khuyết tật. Liên hệ với ông Thắng ở ngách 88 ngõ Thái Thịnh II có con bị dị tật do chất độc da cam thì ai cũng biết".

• T.Phan