Ngay cửa vào dãy nhà vệ sinh, những “bãi mìn” nằm vô tư. Đây là "hiện trường" của các học sinh sợ mùi, sợ những cánh cửa không khóa cài hoặc khóa chặt của nhà vệ sinh trong trường nhưng không nín nhịn được.

Nhà vệ sinh kiểu này, làm sao mà "đi"?

Dù được xây kín đáo ở vị trí khuất bên hông một dãy phòng học, hai dãy NVS Trường tiểu học TPT (Củ Chi) vẫn dội ra mùi khủng khiếp khiến người chưa đến gần đã phải bịt mũi. Ngay cửa vào dãy NVS nam, một “bãi mìn” nằm vô tư, dẫn đầu vài bãi khác rải rác trước cửa các ngăn NVS đang đợi những bước chân thiếu thận trọng để còn "phát hỏa".

Tại sao HS không vào NVS? Câu hỏi được"hiện trường" trong NVS giải đáp. “Tác phẩm” của một HS nào đó lẫn với giấy vẫn còn nguyên trong bồn cầu, mặc dù lúc này đã giữa trưa, HS khối sáng đã về và khối chiều chưa đến. Đáng nói là những NVS này chưa “già” như các phòng học, nó được xây bằng các vật liệu và thiết bị vẫn còn được bày bán trên thị trường.

Một cơ sở khác của trường này ở ấp Cây Da, hai NVS có gắn biển “Unicef tài trợ” nhưng cửa đã bị khóa bên ngoài bằng một dây xích. Tuy nhiên, bãi cỏ ngay sau lưng các NVS này mới thật sự là một toillet lộ thiên dành cho khoảng 200 HS ở đây mà chỉ cần một cơn gió thoảng qua cũng đủ để đưa “hương” vào suốt dãy phòng học. Sự ô nhiễm đến khó tưởng tượng được, vậy mà vẫn tồn tại bấy lâu nay ở một điểm trường có đến năm phòng học.

Vụng về giải thích cho hành động khóa trái cửa NVS, người phụ trách vệ sinh lúng túng : “Để những người hàng xóm quanh đây không qua đi "ké”(!?). Còn HS lớp 2 ở đây thì thật thà kể: “Chừng nào tụi con muốn đi... thì chạy qua kêu bà bán bánh mở cửa, nhưng nhiều khi bả không chịu mở nên chạy ra đằng sau. Nhiều đứa sợ bả cũng không dám đi kêu nên cũng chạy ra đó...”.

Gần đó, Trường THCS TTH có 720 HS nhưng cũng chỉ có sáu NVS (ba nam, ba nữ). Ngay cả NVS của GV cũng nằm chung trong dãy NVS của HS với một phòng duy nhất dùng cho cả GV nam lẫn nữ(!). Riêng NVS dành cho HS nam thì gần như bị bỏ bê. Cũng bể nước lót gạch men trắng nhưng rêu cặn lâu ngày đã biến nó thành màu đen dễ làm chùn tay những HS muốn sử dụng nước sau khi đi vệ sinh.

Trong NVS còn kinh khủng hơn, nước đọng nhờ nhờ ở các góc, nền nhà, các thiết bị tưởng chừng đã nhiều năm chưa được chùi rửa, dơ bẩn đến mức nhìn đã thấy sợ. Đi từ xa chúng tôi cũng biết ngay vị trí NVS nhờ cái mùi đặc trưng quá mức mà mũi con người có thể chịu được.

Cũng như Trường tiểu học TPT, do không có biên chế cho nhân viên vệ sinh, nhà trường chỉ hợp đồng một nhân viên duy nhất với mức lương 700.000 đồng cho việc quét dọn tất cả phòng học, sân trường và NVS. Để gánh hết công việc vệ sinh cả trường, người phục vụ phải huy động thêm người nhà vào quét dọn nhưng có lẽ vẫn không xuể nên phần nào né được thì tranh thủ né!

Trường xuống cấp thì NVS cũng bị bỏ bê là tình trạng phổ biến của nhiều nơi. Tuy nhiên không ít trường có cơ sở vật chất tốt, thậm chí cả những trường mới xây, trường có tiếng ở nội thành, HS vẫn không dám đi vệ sinh. Chị H. có con học Trường T (Phú Nhuận) kể: “Hôm nào cũng vậy. Vừa về tới nhà là thằng bé co giò chạy ngay vào toilet để giải quyết “bầu tâm sự” mang trong suốt năm giờ trên lớp. Còn bình nước đem đi học ngày nào cũng đem về nguyên vẹn vì cháu không dám uống, sợ... “mắc”. Hỏi lý do, cháu nói NVS hôi quá không dám vào. Cái mùi khó chịu đó còn chui vào cả lớp học của cháu khiến GV nước ngoài vào lớp phải lấy khăn tay bịt mũi”.

Nhà vệ sinh tạm bợ như trong trường học thời chiến.

Quan sát nhiều NVS dù mới xây chưa bao lâu hay đã cũ, dù ở ngoại thành hay nội thành, chúng tôi phát hiện những thiết bị dẫn nước vào các bồn cầu đều không có tác dụng. Có cái bị vỡ, có cái còn mới tinh, nguyên vẹn như ở Trường TMT 1 (Hóc Môn) nhưng không cho nước chảy qua vì “sợ HS phá hỏng”, nên HS nam muốn giữ vệ sinh phải chạy qua múc nước ở một thùng nước đặt bên ngoài NVS nữ (!). Kết quả là ở đây lúc nào cũng bốc mùi và xuống cấp nhanh chóng.

Theo qui định của liên sở Y tế và GD-ĐT, một NVS đạt yêu cầu phải có đủ nước giội, có vòi nước và xà bông rửa tay trong NVS, không có mùi hôi, không bị đọng nước hay xuống cấp... Nhưng thực tế hiếm có trường nào trang bị xà bông rửa tay. Vòi nước rửa tay trong NVS cũng ít thấy hoặc có nhưng nước không chảy. Bên cạnh đó, qui định “chuẩn” số lượng 50 HS bán trú/bệ cầu và 200 HS ngoại trú/bệ cầu trên thực tế xem ra cũng không phù hơp, nhất là với những trường không bán trú.

Nín lâu... có thể vỡ bàng quang!

Đa số ban giám hiệu mà chúng tôi tiếp xúc đều không trả lời ngay được câu hỏi “Trường có bao nhiêu NVS” mà phải cầu viện đến nhân viên. Điều này đã cho thấy đây không phải là lĩnh vực quan tâm của ban giám hiệu các trường.

Đấy là chưa kẻ thái độ vô cảm của cán bộ quản lý và giáo viên, công nhân viên trước nỗi khổ khó nói của HS. PH HS ở một trường tiểu học khá nổi tiếng tại một quận vùng ven TP.HCM bức xú kể, con họ phải nín nhịn suốt cả buổi học rất khổ sở, thậm chí có em HS nhỏ “tè” luôn trong lớp sau khi đã nhịn quá mức chịu đựng.

Khi được phản ảnh tình trạng này, một cán bộ phòng GD-ĐT không tin: “Trường này vừa được nâng cấp và xây dựng rất nhiều NVS, mỗi tầng lầu đều có đủ cho HS, không thể nào có chuyện như vậy!”. Trên thực tế, trường có nhiều NVS nhưng lại thiếu người phục vụ (hay người phục vụ quá bận rộn cho những việc khác?) nên giờ ra chơi đã khóa trái hết NVS các tầng lầu để đỡ mất công dọn dẹp, chỉ chừa lại duy nhất NVS tầng trệt. Và thế là do ngại chạy từ lầu 2, lầu 3 xuống nên nhiều HS... nín luôn!

BS Thu Tâm (Bệnh viện Sài Gòn) cho biết, khi nín tiểu, bàng quang căng do ứ nước, nếu đùa giỡn chẳng may vấp té thì nguy cơ vỡ bàng quang sẽ rất cao. Nín lâu ngày các em cũng có nguy cơ bị viêm nhiễm đường tiểu và sạn đường tiểu. Nín đại tiện lâu ngày thì nguy cơ bị táo bón. Thế nhưng không ít HS phải ép mình “nín” và nguy cơ bệnh học đường từ các NVS đã đến mức báo động!

(Tuổi Trẻ)