- LTS: Mất 3 ngày để chuẩn bị vài ba bộ hồ sơ xin việc, phóng viên VietNamNet đã "nhập vai" làm nữ công nhân tại Công ty điện tử Year 2000 (Khu chế xuất Linh Trung 1, quận Thủ Đức, TP.HCM) và Công ty thực phẩm Đại Phát (Khu công nghiệp Sóng Thần). Hơn 10 ngày làm công nhân, cùng ăn cơm với nước lã hoà rau, cùng tăng ca đến 18h mỗi ngày, chúng tôi đã góp nhặt được nhiều câu chuyện của những nữ công nhân "ế chồng vì mải tăng ca", phần nào phản ánh một góc cuộc sống của công nhân ngoại tỉnh ôm giấc mộng mưu sinh tại các khu công nghiệp lớn.

Tăng ca “mù mịt” ngày lẫn đêm 

9h30 phút tối, cánh cổng các công ty ở KCN Sóng Thần mở, hàng trăm lượt công nhân dắt xe ra về kết thúc một ngày làm việc mệt mỏi. 

N.T.Phương, công nhân Công ty Thực phẩm ở KCN Sóng Thần dắt chiếc xe đạp cũ của mình ra cổng trở về nhà, vẻ mệt mỏi hiện rõ trên khuôn mặt. Tăng ca với Phương và những người bạn trong công ty đã trở thành “chuyện thường ở huyện”, đến nỗi ngày nào được về sớm, cô cảm thấy mình “thiếu thiếu, là lạ”… 

Căn phòng trọ với 4 bức tường lạnh lẽo, vô hồn, đập vào mắt là mấy dòng chữ viết nguệch ngoạc “đời công nhân buồn”, “chán”, “đời…”, “nhớ…” khắp phòng bởi những người ở trọ trước. Ổ bánh mì khô khốc công ty phát lúc tăng ca nằm trên tay rơi xuống hững hờ. Phương nhắm mắt ngủ nhưng chưa quên lời chị tổ trưởng: “Mai làm ca 6h sáng nha em. Hàng đợt này về nhiều quá nên tụi em tan ca lúc 10 đêm đấy”. 

Bữa ăn vội lấy sức để... tăng ca của công nhân trước cổng công ty. Ảnh: Thái Phương

Nhiều người không chịu nổi tăng ca quá nhiều đành phải xin nghỉ đi tìm công ty khác. T.T.Xuân, 19 tuổi, quê Quảng Ngãi, công nhân công ty thực phẩm Đ.P vừa nộp đơn xin nghỉ việc với lý do… sợ làm thêm giờ. 

Xuân cho biết, thông thường, công nhân các công ty chỉ làm 40 tiếng - 60 tiếng tăng ca/tháng, cao lắm là 80 tiếng đồng hồ. Thế nhưng công ty Xuân thường phải “mù mịt” tăng ca từ 100 tiếng - 120 tiếng/tháng. Ngày nào hàng gấp phải làm tới 23h đêm… 

Cơm khô, cá khô, nước lã hòa với rau...

Với những công nhân bắt đầu “chập chững”, bữa cơm đầu chắc chắn sẽ  là một kỷ niệm khó quên. Mỗi người được 1 khay cơm phát từ nhà ăn với đầy đủ tên gọi chung 3 món: cơm, canh, đồ ăn mặn nhưng nguội ngắt, èo uột. Canh “vừa ngụp vừa lặn không tìm được chút cái”, cơm nở bung bét chẳng cảm nhận mùi vị gì khi ăn... Rốt cuộc cơm vào bụng rồi mà chả thấy no. 

Nói về cơm công nhân, P.T.Huyền, công nhân công ty giày D.H, KCN Sóng Thần 2, Bình Dương kể với vẻ ngán ngẩm: Món cá thì họ chọn loại cá biển rẻ nhất ngoài chợ kho với nước tương hay nước mắm, tanh ngòm. Ăn xong rửa tay 3 ngày vẫn còn mùi tanh “vương vấn” theo... Thịt heo kho với “măng thúi” nhiều người chưa một lần đụng đũa vì trông nó… “ghê ghê”! 

“Đến khi công ty cho ăn toàn cơm với cá khô. Cơm khô, cá khô, nước lã hòa với rau làm canh… chừng ấy cái “khô” sao công nhân nuốt nổi. Thế là tụi mình bảo nhau đình công bữa trưa lúc 11h30. Cứ tưởng đình công nhà ăn sẽ sợ mà đổi món, ai ngờ ca sau công nhân vào ăn lúc 12h30 vẫn là… cá khô” - Huyền bức xúc. 

Tranh thủ thời gian ít ỏi buổi trưa, công nhân ngả lưng bất cứ chỗ nào có thể. Ảnh chụp bằng điện thoại tại một công ty KCX Linh Trung 1. Ảnh: Thái Phương

Tăng ca là vậy nhưng bữa cơm cũng èo uột nói chi đến tiền công cán. Không ít lần công nhân ở các KCN, KCX đình công bởi công ty ép tăng ca, lương thấp, chế độ đãi ngộ quá kém, đến bữa cơm công nhân mà còn không nuốt nổi! Thế nhưng sau những lời hứa hẹn “sẽ thay đổi” của ban giám đốc, công nhân lại tiếp tục làm việc chờ thay đổi để rồi hàng loạt vụ ngất xỉu vì làm quá sức nhưng ăn không đủ chất dinh dưỡng… 

K.T.Loan, công nhân may A.S, KCN Biên Hòa 2, Đồng Nai cho rằng, phần cơm trưa giá 9.000 đồng nhưng thực tế, nếu tính ra, mỗi suất ăn của công nhân chỉ được khoảng 5.000 - 6.000 đồng.

Xỉu trong giờ làm và nỗi ám ảnh các "sếp trưởng"  

Cả xưởng chế biến thực phẩm một công ty KCN Sóng Thần, Bình Dương đang giờ làm việc, những đôi tay thoăn thoắt nặn hết chiếc bánh này tới chiếc khác. Tiếng máy chạy rầm ầm ù cả tai, công nhân mới vào thường bị ám ảnh bởi tiếng máy vẫn còn như e e bên tai ngay cả trong giấc ngủ. Mùi dầu mỡ từ những chảo dầu sôi sùng sục chiên bánh sộc vào mũi công nhân… 

“C. mày sao thế này? Trời ơi! Con C. nó xỉu rồi…”. Cả chuyền quay sang nhìn cô công nhân cao chưa tới 1m50 gục xuống nền nhà, mặt xanh lét như tàu lá… 

Xỉu trong giờ làm không còn chuyện lạ với công nhân nữ các KCN, KCX khi ai nấy đều phải làm việc vất vả, ăn uống kham khổ, áp lực công việc. "Đã làm công nhân thì phải chấp nhận điều này!", N.T.Thảo, công nhân công ty Y., KCX Linh Trung nói. 

Tăng ca nhiều khiến công nhân bị xỉu là bình thường! (PV VietNamNet làm công nhân tại KCX Linh Trung). Ảnh: Tử Trực

Không chỉ công nhân ăn lương sản phẩm phải chạy “tẹt ga” để đảm bảo năng suất, công nhân ăn theo thời gian cũng khổ sở không kém vì đồng lương cố định nhưng phải chạy hiệu suất, sản lượng…, nhất là chịu áp lực tinh thần từ những các “sếp trưởng”. 

Theo tìm hiểu của chúng tôi, tuy làm theo thời gian nhưng nhiều công ty áp dụng mức tính hiệu suất, lượng sản phẩm làm ra theo giờ, ngày. Nếu đạt mức công ty đề ra, công nhân được nhận lương đúng như quy định. Ngược lại, việc trừ lương, giảm lương được thực hiện nghiêm ngặt nghĩa là đồng lương “theo thông báo” đã bị vơi đi phần nào... 

Ám ảnh nhất phải kể là áp lực tinh thần do những người “trưởng” mang đến. Chuyền trưởng, tổ trưởng, nhóm trưởng được xem là cánh tay số một chuyên đi giám sát, dò xét, la hét công nhân làm việc để tăng năng suất, hiệu quả công việc (theo nghĩa thông thường). 

N.T.Loan, công nhân công ty may A.S, KCN Biên Hòa 2 bộc bạch không ít lần chị đã bật khóc giữa công ty vì bị sếp la. “Không chửi nhưng họ nói nặng nhẹ, bóng gió đủ kiểu thậm chí còn giọng mỉa mai. Đang làm mệt mà bị sếp chửi là y như có búa tạ đè lên đầu, cảm giác mệt mỏi và khó chịu kinh khủng”. 

Nhiều công nhân chưa làm đủ hiệu suất phải tranh thủ giờ ăn cơm, giờ nghỉ trưa hì hục sửa hàng đến khi chuông reo hết giờ vẫn làm cố. Đến khi ngủ vẫn nghe sếp văng vẳng bên tai: “Cả ngày mới làm được chừng đó hàng, không cố cuối tháng sẽ bị trừ tiền; chuyện đâu mà nhiều chuyện thế, tôi ghi sổ trừ điểm hết bây giờ…” - Loan bức xúc.  

• Thái Phương