- "Năm 2022 số thu vào quỹ hưu trí và tử tuất bằng số chi của Quỹ BHXH; từ năm 2023 trở đi để đảm bảo chi trả phải trích thêm từ số dư của quỹ. Đến năm 2040, số thu và số tồn tích bắt đầu không đảm bảo khả năng chi trả, các năm sau đó số chi lớn hơn rất nhiều so với số thu trong năm" - Dự báo này vừa được BHXH Việt Nam đưa ra vào cuối tháng 4/2010 vừa qua.

Không đảm bảo khả năng chi trả?

Ông Lê Bạch Hồng, Giám đốc BHXH Việt Nam thừa nhận, tỷ lệ sinh lời của quỹ nhiều năm còn thấp hơn cả tỷ lệ lạm phát. Nhìn vào con số thống kê của BHXH Việt Nam trong năm năm 2009: quỹ này tồn 95.163 tỷ đồng (bao gồm cả phần cộng dồn từ năm 2008) thì cho ngân sách nhà nước vay 20 ngàn tỷ, mua trái phiếu chính phủ 28.500 tỷ, mua công trái giáo dục 200 tỷ và cho các ngân hàng thương mại của nhà nước vay 46.463 tỷ đồng.

Hoạt động đầu tư quỹ BHXH đảm bảo an toàn và có khả năng thu hồi được khi cần thiết nhưng hình thức đầu tư chưa thực sự hiệu quả (Ảnh: VĐ).

Năm 2008 quỹ này tồn gần 84 ngàn tỷ đồng, cho ngân sách nhà nước vay 8.500 tỷ, mua trái phiếu Chính phủ 22.500 tỷ đồng, mua công trái giáo dục hết 200 tỷ, còn lại cho các ngân hàng thương mại của nhà nước vay 52.773 tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong năm 2008, quỹ này chỉ thu về gần 9.000 tỷ đồng tiền lãi với tỷ lệ lãi trên vốn là 11,76%, tới năm 2009 thì số lãi ước thu được khoảng 8.400 tỷ đồng, tỷ lệ lãi trên vốn giảm xuống còn 9,10%. Rõ ràng hoạt động đầu tư quỹ BHXH đảm bảo an toàn và có khả năng thu hồi được khi cần thiết nhưng hình thức đầu tư chưa thực sự hiệu quả.

Trong khi đó phần chi trả cho người lao động của quỹ hưu trí và tử tuất ngày càng tăng nhanh do số lượng người nghỉ hưu tăng nhanh hơn số lượng tham gia mới và chính sách tăng lương hưu theo lương tối thiểu.

Dự kiến từ năm 2022, số thu vào quỹ hưu trí và tử tuất bằng số chi của quỹ, từ năm 2023 trở đi để đảm bảo chi trả sẽ phải trích thêm từ số dư của quỹ. Tới năm 2040 số thu và số tồn tích không đảm bảo khả năng chi trả và kể từ đó trở đi số chi sẽ nhiều hơn số thu.

Cần tổ chứ đầu tư quỹ chuyên nghiệp

Nếu như vậy, thì khoảng 1,3 triệu người nhận lương hưu từ quỹ này ở thời điểm hiện tại và gần 10 triệu người lao động hiện đang đều đặn đóng tiền vào quỹ BHXH để mong nhận được khoản lương hưu khi về già, sẽ ra sao khi mà quỹ lại không có khả năng chi trả?.

Nhóm nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương trước đây đã đề xuất các giải pháp cần thực hiện ngay để tăng cường cân đối thu chi BHXH như: Điều chỉnh lương hưu, tăng điều kiện được hưởng trợ cấp, giảm chi phí quản lý quỹ, tăng tỷ lệ thu và tăng hiệu quả đầu tư từ quỹ BHXH.

Tuy nhiên, thực tế tới nay mới có một giải pháp duy nhất được thực hiện, đó là tăng tỷ lệ đóng BHXH cả từ phía người lao động và chủ sử dụng kể từ đầu năm nay và liên tục tăng trong các năm tiếp theo. Hoạt động đầu tư sinh lời của quỹ vẫn chưa được cải thiện.

Một chuyên gia thuộc Uỷ ban các vấn đề xã hội của quốc hội nhận định, do hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ bám vào yêu cầu an toàn, và có khả năng thu hồi khi cần thiết nên sẽ không thể có đột phá nào, bởi nếu có lợi nhuận tốt hơn thì người được hưởng lợi là người lao động trong khi điều đó có thể mang tới rủi ro cho những người quyết định đột phá.

Tại cuộc họp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Thị Kim Ngân, khi báo cáo về tình hình quản lý và sử dụng quỹ BHXH trong 2 năm 2008, 2009, đã đề nghị hình thành tổ chức đầu tư chuyện nghiệp để đảm bảo an toàn và tăng trưởng quỹ tốt. Đồng thời sửa đổi pháp lệnh xử lý vi pham hành chính theo hướng tăng mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH để dủ sức răn đe.

• Vũ Điệp